گونه شناسی محوطه های باستانی منطقه کوهرنگ بختیاری

در این مقاله کلیاتی درباره ی چهار فصل بررسی باستان شناختی منطقه ی کوهرنگ، در کوه های بختیاری و نیز، تقسیم بندی ریخت شناختی محوطه های شناسایی شده، ارائه شده است. بررسی های کوهرنگ از سال 1386 ه.ش. آغاز و در سال های 1388، 1389 و 1390 پی گرفته شد؛ طی این بررسی ها، 768 محوطه از انواع گوناگون و مربوط به دوره های زمانی گوناگون، از پارینه سنگی میانی تا سده ی اخیر، در بخش مرکزی کوهرنگ شناسایی شده است. در این مقاله، محوطه های شناسایی شده به دوازده گروه کلی تقسیم شده و ویژگی های ریخت شناسی و نیز، تا اندازه ای، فرایندهای شکل گیری آن ها بحث شده است. این گروه های دوازده گانه، عبارتند از: محوطه های باز پارینه سنگی، محوطه های ماندگاهی کوچ نشینی، گورهای پشته سنگی، گورستان های پیش از اسلام، گورستان های اسلامی، آسیاب ها، دهگه ها، غار، دژ، تپه، بردگوری و آثار متفرقه. بیش از نیمی از محوطه های شناسایی شده، محوطه های باز پارینه سنگی، اساسا مربوط به دوره ی پارینه سنگی میانی و محوطه های ماندگاهی کوچ نشینی است. محوطه های پارینه سنگی در بخش های گوناگون چشم انداز شناسایی شده، ولی تراکم اصلی آن ها در نزدیکی چند برون زد طبیعی سنگ های سیلیسی است. محوطه های ماندگاهی کوچ نشینی، تقریبا در هر نقطه ای از چشم انداز یافت می شوند؛ هرچند در برخی نقاط، مانند پای شیب ها یا صخره ها یا در نزدیکی کف دره ها، عمومیت بیشتری دارند. یافته های بررسی که با کاوش های نجات بخشی سال های اخیر در منطقه تایید می شود، گویای این است که قدیمی ترین محوطه های این چنینی، مربوط به نیمه ی نخست دوره ی هولوسن هستند. گورهای پشته سنگی، از جمله محوطه هایی است که فراوانی چشم گیری در بین محوطه های شناسایی شده دارد. این گورها، معمولا در ستیغ کوه ها یا پشته های سنگی یافت می شوند و قدمت آن ها، براساس یافته های معدود به دست آمده، به دوران تاریخی بازمی گردد. به طورکلی، آن چه از چهار فصل بررسی کوهرنگ دانسته می شود، این است که این منطقه از دیرباز پذیرای گروه های انسانی کوچ رو بوده و شواهد مبنی بر زندگانی یکجانشینی در آن بسیار ضعیف است.