نگرشی تحلیلی بر سرعت روایت در رمان های جای خالی سلوچ و موسم الهجره إلی الشمال با تکیه بر نظریه روایت شناسی ژرار ژنت

یکی از تکنیک های اصلی در تحلیل رمان، بررسی و نقد روایت پردازی داستان با توجه به نظریه روایت شناسی ژرار ژنت، منتقد ساختارگرای فرانسوی است. او زمان را یکی از مولفه های اصلی پیشبرد هر روایت دانسته است و زمان دستوری را بر پایه سه مولفه زمانی نظم، تداوم و بسامد بنا نهاده است. در این جستار، به روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد بیشتر به مقوله تداوم زمان روایی دیدگاه ژنت، رمان های «جای خالی سلوچ» اثر محمود دولت آبادی و «موسم الهجره إلی الشمال» اثر طیب صالح، مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته شده است تا اهمیت به کارگیری عنصر زمان، وابسته ها و هم بسته های آن به عنوان یکی از بنیان های روایت، بررسی و تحلیل شود. نتایج این پژوهش، بیانگر این است که رمان «جای خالی سلوچ»، در مجموع از سرعت روایتی متوسطی برخوردار است؛ زیرا نویسنده از مولفه های افزاینده سرعت (حذف یا گزینش، شتاب مثبت و زمان پریشی از نوع آینده نگر) و عوامل کاهنده آن (درنگ توصیفی، شتاب منفی، افزودن اپیزود، عمل ذهنی و زمان پریشی از نوع گذشته نگر) به شکل متوازن و متعادلی بهره برده است، اما در رمان «موسم الهجره إلی الشمال» به علت فراوانی توصیف ها، افزودن اپیزود و استفاده بیش از اندازه شخصیت های رمان از عنصر زمان پریشی از نوع گذشته نگر، سرعت روایت کند و در برخی جاها متوقف شده است. با این حال، هر دو رمان پر از جنب و جوش، هیجان، تحرک و پویایی، دلهره، اضطراب و کشمکش های متعدد درونی و بیرونی هستند و همین مسئله تا حدود زیادی، کندی سرعت روایت را در آنها جبران کرده است.