ارزیابی خشکسالی هیدرو- متئورولوژیکی برپایه شاخص تلفیقی خشکسالی و پیش بینی آن با زنجیره مارکوف در حوضه رودخانه سرباز (جنوب شرق ایران)

خشکسالی یک ناهنجاری آب و هوایی است که با کمبود (نبود) بارش و مهیایی منابع آب در پهنه جغرافیایی بزرگ پیوند داشته و در طول دوره قابل توجهی از زمان گسترش می یابد که می تواند بخش های مختلف از زندگی و محیط زیست را متاثر سازد. یکی از روش های خیلی رایج در ارزیابی و پایش خشکسالی، محاسبه شاخص های خشکسالی می باشد. گسترش فضایی و زمانی و شدت(سختی) خشکسالی با استفاده از این شاخص ها مشخص می گردد. در این بررسی، شاخص تلفیقی خشکسالی(هیدرو- متئورولوژی) برای ارزیابی خشکسالی های آب شناختی و هواشناختی حوضه رودخانه سرباز در جنوب شرق ایران استفاده شده است. شاخص تلفیقی خشکسالی به طور جامع همه اشکال فیزیکی خشکسالی(هواشناختی، هیدرولوژیکی و کشاورزی) را از طریق انتخاب متغیرهای مرتبط به هر نوع خشکسالی شامل می شود. در این مورد، ارزش های ماهانه شاخص خشکسالی جریان رودخانه ای و شاخص بارش استاندارد شده برای چهار دوره مرجع مشابه تحت یک تحلیل مولفه مبنا قرار گرفته و براساس مولفه نخست آن، شاخص تلفیقی هیدرو- متئورولوژیکی ایجاد شده است. دوره مورد بررسی از سال آبی 61-1360 تا 90- 1389 شمسی و سرآغاز سال آبی نیز از ماه مهر تعیین گردیده است. براساس نتایج شاخص تلفیقی خشکسالی، یک دوره بزرگ خشکسالی از سال آبی 79-1378 الی 85-1384 در جنوب شرق ایران حاکم بوده است که شدت آن در سال آبی 83-1382 فوق العاده خشک بوده است. روش شناسی شاخص تلفیقی خشکسالی، یک رویکرد عینی و واضح برای توصیف شدت خشکسالی فراهم می کند. شاخص تلفیقی خشکسالی به خوبی قادر به نمایش رفتار خشکسالی های هیدرو- متئورولوژیکی محدوده مورد مطالعه بوده و به عنوان شاخص ترکیبی برای پایش و ارزیابی خشکسالی منطقه ای توصیه می گردد. در نهایت، حالت های خشکسالی هیدرو- متئورولوژیکی براساس آستانه های قراردادی منطقه ای استخراج و از طریق زنجیره مارکوف مدل سازی شده اند که اجازه می دهد تا برآورد فراوانی انتقال حالت خشکسالی انجام گیرد و پیش بینی حالت خشکسالی آینده در زمان واقعی امکان پذیر گردد. ماتریس های فراوانی انتقال حالت، ابزارهای اصلی برای پیش بینی حالت خشکسالی در زمان واقعی می باشند. نتایج اعتبارسنجی و انطباق پیش بینی ها با واقعیت ها بیانگر آن است که پیش بینی های انتقال حالت های خشکسالی آب شناختی در حوضه مورد مطالعه به روش زنجیره مارکوف دارای اعبتار می باشد.