بررسی نقش رودخانه های مرزی در روابط ایران و عراق (مورد مطالعه: اروند رود)

عنصر آب در قالب آب های مرزی و یا رودخانه های مرزی، بیشترین درگیری های امنیتی را به وجود آورده است. می توان انتظار داشت که در قرن 21، آب عامل اصلی تنش و بحران در خاورمیانه باشد و به تدریج به عنوان متغیری تاثیرگذار، سیاست های کشورهای منطقه را تحت تاثیر قرار دهد. ایران از نظر اقلیمی جزء مناطق نیمه خشک خاورمیانه است و باوجود این، سالانه حدود ده میلیارد مترمکعب آب از این کشور خارج می شود که قسمت اعظم آن به عراق می ریزد. در کل منشا 12 درصد از حجم آب های سطحی کشور عراق از ایران است که 10 درصد از کل حجم آب های سطحی کشور ایران را شامل می شود. اروندرود برای عراق دارای اهمیت حیاتی است؛ به خصوص که منابع نفتی مهم جنوب این کشور در اطراف آن قرار دارند. با درک اهمیت راهبردی و اکونومیکی اروندرود می توان دریافت که چرا عراق برای تسلط بر این آبراه، سیاست تهاجمی در پیش گرفته است. اروندرود از سوی دیگر تنها رود قابل کشتیرانی ایران است که در توسعه اقتصادی بندرهای خرمشهر و آبادان نقش کلیدی دارد. هدف اصلی این مقاله که به صورت اسنادی و با شیوه توصیفی- تحلیلی تهیه شده، بررسی چالش ها و فرصت های هیدروپلیتیکی ایران در قبال عراق است. براساس یافته های تحقیق مهار آب های سطحی و ورودی به عراق از سوی ایران دارای آثار مثبت و منفی متعددی است؛ اما آنچه در این ارتباط باید مورد توجه قرار گیرد این است که ایران باید ضمن حفظ منافع ملی خود؛ توجه داشته باشد که تحقق مهار آب های سطحی مرزی، کمترین آسیب را به روابطش با عراق و همچنین بحران های احتمالی در اثر تبلیغات منفی مخالفان و برانگیختن احساسات مردم منطقه وارد سازد.