بررسی تنوع فیتوشیمیایی اسانس جمعیت های مختلف بومادران (Achillea nobilis L.)

جنس بومادران در ایران 19 گونه گیاه علفی چندساله و معطر دارد که شش گونه آن انحصاری ایران است. در این تحقیق با هدف بررسی اسانس جمعیت های مختلف بومادران با نام علمی Achillea nobilis L. (بومی ایران) در شرایط زراعی، بذر22 جمعیت گیاه از رویشگاه های مختلف گرد آوری شده و در مزرعه تحقیقاتی کشت شد. سرشاخه های گل دار در هنگام اوج گلدهی برداشت و پس از خشک کردن در سایه، اسانس گیری به روش تقطیر با آب صورت گرفت. اسانس ها با استفاده از دستگاه های رنگ نگاری گازی (گازکروماتوگرافی) (GC) و رنگ نگاری گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/Mass) تجزیه شدند. بازده اسانس ها از 33/0 درصد تا 44/1درصد متفاوت بود. کمترین بازده اسانس در جمعیت سمنان (33/0 درصد) و بیشترین بازده اسانس در جمعیت سنندج (44/1 درصد) مشاهده شد. تجزیه خوشه ای(کلاستر) بر پایه ترکیب های اسانس ها نشان داد که کل نمونه های (accessions) موردبررسی در دو خوشه جداگانه قرار گرفتند. ترکیب اصلی اسانس خوشه-1 آرتمیزیاکتون بود که بیشترین میزان آن (5/85درصد) در جمعیت سنندج بود. در اسانس جمعیت های گرگان-2 5/84درصد، مراوه تپه-1 6/81 درصد، زنجان-1 3/81درصد، گلستان-2 2/80 درصد و گلستان-3 1/80درصد آرتمیزیاکتون وجود داشت. در اسانس نمونه های خوشه-2 میزان آرتمیزیاکتون کمتر بوده و این جمعیت ها بر پایه میزان آلفا-توجون، بتا-توجون، 8،1-سینئول و سیس-کریزانتنول به صورت بسیار متمایزی گروه بندی شدند. جمعیت همدان-2 موجود در این گروه بندی منبع غنی از سیس-کریزانتنول (7/41درصد) بود. جمعیت های گرگان-1 و خرم آباد منابع غنی از آلفا-توجون (به ترتیب 1/52درصد و 3/49درصد) بودند و جمعیت گرگان-1 بالاترین میزان بتا-توجون (9/17درصد) را داشت.