ارزیابی تغییرات فصلی بر ترکیب و تولید شیر گاوهای هلشتاین تغذیه شده با دانه کتان

به منظور بررسی اثر تغییرات فصلی و رژیم غذایی بر ترکیب و تولید شیر خام و ارتباط این شاخص ها با یکدیگر، شیر 5 گاوداری صنعتی ارزیابی شد.
این آزمایش در 2 فصل تابستان و زمستان در سال 1393 انجام شد. تغییرات دمایی از ایستگاه تحقیقات هواشناسی شمال شرق ایران (مشهد) جمع آوری شد. گاوهای شیرده با 2 جیره متفاوت در سه سطح تولید (پر تولید، متوسط تولید و کم تولید) تغذیه شدند: جیره شاهد (بدون دانه کتان) و جیره آزمایشی (حاوی 10 درصد دانه کتان). جیره ها به صورت مخلوط در اختیار حیوانات قرار گرفت. در این آزمایش، میزان ماده خشک مصرفی، تولید شیر روزانه، چربی شیر، پروتئین، لاکتوز، مواد جامد شیر و اسیدهای چرب غیر اشباع آن اندازه گیری شد.
با افزایش THI در طی تابستان (72≤ THI) نسبت به زمستان (72≥ THI) میزان مصرف خوراک کاهش یافت (به ترتیب 8/21 در مقابل 0/24 کیلوگرم ماده خشک در روز). درنتیجه کاهش مصرف خوراک، تولید شیر و پروتئین شیر نیز کاهش یافت و چربی شیر تمایل به افزایش داشت. همچنین نسبت چربی به پروتئین در فصل زمستان افزایش معنی داری یافت (39/1 در مقابل 28/1). تیمار آزمایشی حاوی 10 درصد دانه کتان، موجب افزایش تولید شیر، اسید چرب غیر اشباع با چند پیوند دوگانه (PUFA) و اسید لینولنیک شد. همچنین اسید چرب غیر اشباع با یک پیوند دوگانه (MUFA) و اسید لینولئیک افزایش یافت ولی چربی شیر کاهش یافت. مصرف خوراک، درصد پروتئین، لاکتوز و مواد جامد شیر تحت تاثیر تیمار حاوی دانه کتان قرار نگرفتند. آنالیز استاندارد همبستگی بین تولید شیر با پروتئین شیر بیانگر ارتباط منفی این دو عامل است و با عوامل دیگر رابطهای نداشت. در این آزمایش ارتباط معنی داری بین مواد جامد شیر با چربی شیر (795/0)، پروتین شیر (770/0) و لاکتوز شیر(477/0) مشاهده شد. علاوه بر این، رابطه اسیدهای چرب 18 کربن غیراشباع شیر با چربی شیر معکوس بود.
براساس نتایج به دست آمده تغذیه دام ها با دانه کتان موجب افزایش نسبت چربی به پروتئین در فصل زمستان شد که احتمالا دلیلی بر بهره وری بهتر از چربی در بدن دام هاست. همچنین نتایج این آزمایش به روشنی بیانگر امکان افزایش تولید ارگانیک امگا-3 در شیر تا 3/2 برابر شیر شاهد در چربی شیر است. علاوه بر این به دلیل وابستگی شاخص های ترکیبات شیر خام به یکدیگر، می توان برای بهبود کیفیت شیر با ایجاد محیط مناسب دمایی و تغذیه مناسب برای گاوهای شیری، شیری با کیفیت بالاتر تولید کرد.