بررسی ترکیب فیتوشیمیایی اسانس مرزه سهندی (Satureja sahandica Bornm.) در مراحل مختلف فنولوژیکی

مرزه سهندی (Satureja sahandica Bornm.) از گیاهان خانواده ی نعناعیان و یکی از گیاهان بومی ایران است که در شمال غرب و غرب کشور پراکندگی دارد. در تحقیق حاضر تاثیر زمان های مختلف برداشت بر عملکرد و ترکیب فیتوشیمیایی اسانس مرزه سهندی در رویشگاه طبیعی پاکل از توابع شهرستان ایلام، استان ایلام و یک نمونه ی کشت شده در گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. بخش های هوایی گیاهان در پایان هر ماه از فروردین تا شهریور ماه 1390 برداشت گردید. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که زمان برداشت بر صفات مورد مطالعه تاثیر معنی داری در سطح احتمال یک درصد داشت. مقایسه میانگین بازدهی اسانس نمونه-های وحشی نشان داد که بیشترین و کمترین عملکرد به ترتیب مربوط به اردیبهشت (0.42 درصد) و شهریور (0.19 درصد) بود. همچنین، بیشترین و کمترین فعالیت آنتی اکسیدانی به ترتیب مربوط به محصول شهریور (61.06 درصد) و مرداد (49.53 درصد) بود. از طرفی، بیشترین و کمترین محتوی فنل کل به ترتیب مربوط به شهریور (30.06 میلی گرم گالیک اسید بر میلی لیتر اسانس) و خرداد (14.41 میلی گرم گالیک اسید بر میلی لیتر اسانس) بود. تجزیه فیتوشیمیایی اسانس ها با کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) 75 ترکیب مختلف را جداسازی کرد. بورنئول در تمامی مراحل مختلف برداشت ترکیب اصلی اسانس بود. با توجه به نتایج این تحقیق می توان اردیبهشت را به عنوان مناسب ترین زمان برداشت جهت دستیابی به بالاترین میزان اسانس، مرحله ی گلدهی کامل (شهریور) جهت دستیابی به بالاترین کیفیت اسانس از جمله درصد فعالیت آنتی اکسیدانی و محتوی فنل کل و تیرماه جهت دستیابی به مهم ترین جزء تشکیل دهنده ی اسانس (بورنئول) مرزه سهندی در رویشگاه آن در استان ایلام معرفی نمود.