بازتاب خویشکاری «وایو» در منظومه های حماسی ملی

وایو یکی از مرموزترین خدایان هندوایرانی است که برخلاف دیگر ایزدان مزدایی، حامل مفهومی از تقابل دوگانه ی حیات و مرگ است. از وایو در ریگ ودا، اوستا و متون پهلوی یاد شده است. با بررسی بازتاب دو چهره ی متضاد اهورایی و اهریمنی او در متون نام برده و به دنبال آن در حماسه های ملی، می توان به قدرت ماندگاری این ایزد کهن در قالب الگوهای آیینی اسطوره ای نیایش، رزم و مرگ پی برد. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای تلاش شده است نشان داده شود برخلاف حضور واژه ی ساده ی «باد» در حماسه ها، باید به آنچه در لایه های زیرین این واژه و در بار معنایی اسطوره ای آن وجود دارد، بیشتر توجه شود. نگارندگان، ضمن بررسی شواهد گوناگون موجود در حماسه های منظوم، بدین نتیجه رسیده اند که باد در این آثار، تنها، نمایانگر پدپده ای طبیعی نیست؛ بلکه ایزد باد یا وایو، کارکردهای اسطوره ای خود را در حماسه ها، به ویژه در شاهنامه، حفظ کرده و در سه نقش اصلی، خویشکاری های دیرین خود را بازتاب داده است. این نقش ها عبارت اند از: 1. خدای جنگ و جنگاوران با طیفی گسترده از اعمال، مانند نبرد با قهرمان، یاری سپاه، یاری پهلوان در گذر از دریا، سرنگونی درفش و حمایت از شاه؛ 2. پیک مرگ؛ 3. همکار تیشتر در اعمالی مانند جادویی کردن با باد و آزمون پهلوان با باد و سرما.