نقد شعر و شاعران در سروده های شفیعی کدکنی

نقد شاعران بر شاعران که از روش ها و رویکردهای نقد ذوقی به شمار می آید، در پهنه ی شعر فارسی رواج نسبی داشته است. شاعران از دیرباز تاکنون، با شیوه ها و انگیزه های مثبت و منفی به نقد شاعران یا شعرهای آنان پرداخته اند. با مروری در سروده های شفیعی کدکنی درمی یابیم که او در اشعارش به این شیوه ی نقد اهتمام ورزیده است. نگارنده در این مقاله کوشیده است تا افزون بر تبیین وجوه تشابه و تفاوت شعرنقدهای شفیعی با آثار مشابه گذشتگان و معاصران، به واکاوی روش و رویکردهای او در این حوزه بپردازد. حاصل پژوهش، نشانگر این است که شعرنقدهای شفیعی، دارای دو رویکرد اصلی اند: نقدهای محتوامدار، جامعه گرا و ایدئولوژیک که بیشتر در آثار دهه های چهل و پنجاه شاعر تجلی یافته اند و نقدهای جمال شناسانه و ساخت گرایانه که بیشتر در آثار پس از انقلاب دیده می شوند. این آثار از لحاظ روش بیان نیز دو شیوه ی اصلی دارند: نقد مستقیم و نقد غیرمستقیم؛ در روش نخست، به ستایش شاعران آزاده و آرمان گرا و نکوهش شاعران و شبه شاعران مدیحه گو، عافیت جو، بی درد، افراطی و شبه مدرن پرداخته شده و در روش دوم، تبیین شاعرانه ی مفهوم و ماهیت شعر و کارکردهای انسانی، اجتماعی و جمال شناسانه ی آن در کانون توجه قرار گرفته است. سخن دیگر اینکه شعرنقدهای شفیعی، صرف نظر از برخی نمونه ها، برخلاف آثار گذشتگان یا معاصران، خاستگاهی جز باورهای فرهنگی، عواطف انسانی و دغدغه های هنری ندارد.