ساختار دولت عباسی در نیمه دوم سده سوم (250 395 ه.ق)

نیمه دوم سده سوم هجری و دوره زمامداری سه خلیفه، معتمدبالله (256 279ه)، معتضد (279-289ه) و مکتفی (289-295ه)، با بازیابی اقتدار دستگاه خلافت عباسی و تجدید سازمان آن همراه بود. این فرآیند اصلاحی که ابواحمد موفق (م.278ه) آن را آغاز کرد و ابوالعباس معتضد درخشان ترین چهره آن بود، در میان دو دوره انحطاط قرارگرفت؛ نخستین دوره، دوره سامرا بود که در آن سربازبردگان ترک و غیر ترک زمام خلافت را به دست گرفتند و دومین دوره که با خلافت مقتدر (295-320ه) آغاز شد، شاهد فساد دربار، فروپاشی دیوان سالاری و گسیخته شدن سازمان نظامی بود و با ورود بویه ای ها به بغداد (334ه) پایان گرفت. ساختاری که در این دوره پدید آمد، دارای چند ویژگی بود: تمرکز قدرت در نهاد خلافت، تمرکز دیوان سالاری و برتری نهادن آن بر نیروی نظامی، جلوگیری از واگذاری اقطاع در برابر خدمات اداری و نظامی و در آخر، ایجاد سپاهیان دائمی و مزدبگیر. در این نوشتار فرآیند اجرای این اصلاحاتباتاکیدبردگرگونیدرساختنظامی،بررسیوواکاویمی شود.