بررسی و نقد مناسبات ولایت و منتظران از دیدگاه تصوف گنابادی

یکی از شاخه های تصوف در دوره اخیر، «گنابادی» ها هستند. این گروه که شاخه ای از «نعمت اللهیه» اند، در موضوعات اعتقادی دارای عقایدی ویژه هستند. از جمله این که در موضوع انتظار و چگونگی تحقق ولایت در دوران غیبت و نیز وظایف منتظران برای بهره مندی از این ولایت، دیدگاه های خاصی دارند؛ مانند طرح ادعای نوعی نیابت خاصه در امور معنوی و ولایی برای بزرگان خود به منظور هدایت مردم توسط ایشان در دوران غیبت، لزوم بیعت پیروان با قطب فرقه در جهت استکمال ایمانی و پذیرش اعمال مومنان، بهره برداری خاص از القاب و عناوین، مانند قطب، شیخ، اوتاد و ابدال که این کار به تدریج، اهمیت و جایگاه خود امام معصوم و نقش وساطت فیض و هدایتگری ایشان را تضعیف می کند؛ همچنین طرح مسئله اجازه در دوران غیبت و رساندن امتداد این اجازات به امام زمان و نیز سرسلسله ولایی آن ها به امیرالمومنین(ع).
نتیجه تبیین این مناسبات آن است که از دیدگاه گنابادی ها، تحقق انتظار صحیح و هدایت در عصر غیبت، بر وجوب شناخت و معرفت اقطابی مبتنی است که از سلسله ائمه اجازه خاص دارند و دارای الهامات غیبی و قدرت خاص هدایت معنوی از سوی ائمه(ع) هستند.