نگاهی به کتاب جبل عامل از شهید اول تا شهید ثانی

پژوهش درباره تاریخ تشیع خاصه در دوره پیش از صفویه و از سد ه های هفتم تا دهم هجری با مشکل اساسی کمبود منابع روبرو است؛ به این معنی که محقق به منابع تاری خنگاری یا کتا بهای تراج منگاری تالی فشده توسط شیعیان دسترسی ندارد و برای بررسی تاریخ تشیع در دوره اخیر باید از نوع دیگری از منابع بهره گیرد. وجود مراکز و جوامع شیعی در این ادوار و جریا نداشتن حیات علمی در آ نها، یعنی کتابت آثار و خواندن آ نها نزد مشایخ و اخذ و دریافت اجازات روایت آثار، منابع مهمی هستند که م یتواند تا حدی مشکل نبود منابع را برطرف کند. البته مشکل اصلی ای نجا است که این منابع خود عموما ب هصورت نسخ ه های خطی در کتابخان ه های مختلف پراکند هاند؛ ولی بخشی از اجازاتی که به آ نها اشاره شد (دستکم اجازات اصلی) در پایان بحار الانوار تالیف محمدباقر مجلسی (متوفی 1110 ه.ق) گردآوری شد هاند. این اجازات به دلیل اشتمال بر مطالب فراوان درباره مراکز 1 علمی و نام شخصی تهای علمی مشهور در سد ه های هفتم تا دهم م یتوانند ب هعنوان منبعی مهم برای بررسی تاریخ تشیع استفاده شوند و تحلیل محتوای آ نها، البته در کنار درنظرگرفتن مطالب دیگر (در کتا بهای دیگر)، م یتواند به فهم تاریخ تشیع و برخی سن تهای عملی عالمان شیعی در آن سد ه ها کمک کند. بخش مهمی از اجازات دیگر شامل انهاء و بلاغ قرایات و اجازات مختص رتر در کتا بهای ریاض العلماء و الذریعه و طبقات اعلام الشیعه به تفاریق نقل شده است که مراجعه به آ نها نیز م یتواند به تکمیل مباحث و گاه ارایه تصویری کام لتر کمک کند 2. با چنین رویکردی، جعفر مهاجر در کتاب جبل عامل بین الشهیدین (دمشق، 2005 م) قصد بررسی حیات فرهنگی تشیع در جبل عامل میان شهید اول و شهید ثانی (متوفی 965 ه.ق) را دارد. ترجمه فارسی کتاب اخیر ب هتازگی توسط موسی دانش روانه بازار شده است. در نوشتار کنونی مروری بر این کتاب خواهیم داشت.