تاثیر تراکم نمونه برداری بر کارایی نقشه شوری خاک (مطالعه موردی: ایستگاه تحقیقاتی کرکج، دانشگاه تبریز)

شناسایی و تهیه نقشه خاک ها با اهداف مختلف برای کاربران در عرصه های مختلف علوم خاک اهمیت زیادی دارد. در مطالعاتی که همراه با دورسنجی یا تغییرپذیری مکانی ویژگی های خاک مطرح می باشد، مقیاس مطالعه و تطابق داده های برآورد شده با داده های حقیقی و در نتیجه دقت نقشه های تهیه شده از جمله عواملی است که همواره بایستی مورد توجه واقع شود. علی رغم آن که تحقیقات زیادی در خصوص تخمین تغییرپذیری مکانی پارامتر های مختلف خاک و تهیه نقشه های خاک صورت گرفته است ولی در اغلب موارد متاسفانه صحت و کارایی مناسب آن ها در ارائه صحیح اطلاعات ارزیابی نشده است. شوری زایی از جمله مهم-ترین مسائل خاک های مناطق خشک و نیمه خشک می باشد، لذا با توجه به وجود اقلیم نیمه خشک در استان آذربایجان شرقی و سهل-الوصول بودن مقدار شوری خاک می توان تاثیر تراکم نمونه برداری در نقشه های شوری خاک را بررسی نمود.
محدوده مورد مطالعه در این پژوهش شامل قسمتی از اراضی ایستگاه تحقیقاتی کرکج متعلق به دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز به مساحت تقریبی 2/4 هکتار می باشد. تراکم نمونه برداری از جمله مواردی است که نه تنها بر دقت مطالعات بلکه برکارایی نقشه نیز تاثیر می گذارد. بدین منظور دو نوع تراکم نمونه برداری زیاد و کم به ترتیب شامل شبکه بندی با فواصل 25 متر و 50 متری طراحی و تعداد 106 نمونه خاک سطحی تهیه و مقادیر شوری آن ها پس از انتقال به آزمایشگاه اندازه گیری شد. تجزیه های آماری، مقایسه میانگین، آزمون F و t-test با استفاده از نرم افزار MSTATC انجام گرفت. همچنین نرم افزار GS+ برای تجزیه های زمین آماری به کار برده شد. اعتبارسنجی مدل ها به دو روش جک نایف و ارزیابی مستقیم داده ها صورت گرفت تا دقت نقشه ها مورد آزمون قرار گیرد. از تلفیق نتایج روش زمین آماری کریجینگ و GISبرای تهیه نقشه های شوری خاک استفاده شده است. کارایی نقشه از چهار جنبه مقیاس و بافت نقشه، راهنمای نقشه، کیفیت نقشه مبنا و صحت مکانی نقشه روی زمین مورد ارزیابی قرار می-گیرد و به طور کلی با شاخص های مختلفی مانند حداقل محدوده قابل ترسیم، حداکثر کاهش و عدد مقیاس موثر نقشه قابل تفسیر می باشد. لذا در این پژوهش نیز شاخص های فوق برای هر دو نقشه شور خاک حاصل از تاثیر تراکم نمونه برداری تعیین شدند.
نتایج نشان داد که نقشه حاصل از نمونه برداری با تراکم کمتر در مقایسه با تراکم بیشتر به حالت ایده آل نزدیک تر می باشد. همچنین علی رغم وجود اختلاف در تعداد پلی گون های ایجاد شده در هر دو نقشه شوری خاک، مقایسات آماری نشان داد که اختلاف مشاهده شده در سطح احتمال 1% معنی دار نیست.
در نهایت می توان گزارش نمود که کاهش دو برابری تعداد نمونه ها علاوه بر اینکه موجب افزایش تراکم ایده آل محدوده ها می شود اثر چشمگیری در کاهش دقت نقشه شوری خاک نیز ندارد. لذا کاربرد تعداد نمونه های بیشتر در همه موارد اقتصادی نبوده و به منظور صرفه جویی در هزینه و زمان، می توان استفاده از نقشه هایی با تراکم پایین تر را توصیه نمود.