اثر پوشش های جنگلی پهن برگ و سوزنی برگ بر شاخص های میکروبی خاک

افزایش روز افزون میزان گازهای گلخانه ای (به ویژه گازهای دی اکسید کربن، متان و نیتروز اکسید) و تغییرات اقلیمی بر کسی پوشیده نیست (17). پژوهش های صورت گرفته نشان می دهند که تغییرات این گازها تا حد زیادی متاثر از تغییرپذیری شاخص های میکروبی کربن و نیتروژن خاک می باشند (16). یکی از راه های مهم و تاثیرگذار در کاهش میزان این گازها و اثرات مخرب آنها پیدا کردن راهکاری برای ترسیب و ذخیره سازی آنها می باشد، که در این خصوص به جنگل کاری عرصه های فاقد پوشش گیاهی تاکید ویژه ای شده است (31). جنگل کاری با گونه های مختلف (پهن برگ و سوزنی برگ) اثرات اکولوژیکی متعددی دارد (41). با این حال تاکنون به جنگل-کاری ها با هدف کاهش مخاطرات ناشی از گرمایش جهانی (از طریق تنظیم عوامل کنترل کننده مهم ترین گازهای گلخانه ای) توجه جامعی نشده است. در این راستا، یاداوا (2012) اشاره داشت که کاشت گونه های درختی Acacia catechu وDalbergia sisso بعد از 26 سال باعث افزایش معنی دار زیتوده میکروبی خاک (نسبت به جنگل طبیعی پهن برگ مجاور) شده است (45). همچنین، ون و همکاران (2014) در بررسی زیتوده میکروبی کربن و نیتروژن خاک تحت توده های خالص و آمیخته کاج (P. massoniana) نشان دادند که پارامتر های میکروبی خاک به ترکیب گونه ای و سن توده حساس بوده و همچنین میزان زیتوده میکروبی کربن و نیتروژن در پایه های خالص بیش تر گزارش شد (43). در تحقیق حاضر، اثر پوشش های جنگلی پهن برگ (توسکاییلاقی، ون، افراپلت، بلوط بلندمازو) و سوزنی برگ (زربین و کاج سیاه) بر تغییرپذیری عوامل کنترل کننده مهم ترین گازهای گلخانه ای، مورد توجه و بررسی قرار گرفته است.
در هر یک از پوشش های جنگلی مورد نظر، مستقر در حوزه شرکت چوب و کاغذ مازندران، تعداد 10 نمونه خاک از عمق های 10-0 و 20-10 سانتی متری (مجموعا 20 نمونه) برداشت شد. وزن مخصوص ظاهری، بافت، رطوبت، اسیدیته، کربن آلی، نیتروژن کل و مشخصه های میکروبی (تنفس میکروبی، زیتوده میکروبی کربن و نیتروژن، ضریب متابولیک) در محیط آزمایشگاه مورد سنجش و محاسبه قرار گرفت.
نتایج حاکی از وجود تفاوت های آماری معنی دار مشخصه های فیزیکوشیمیایی خاک تحت تاثیر پوشش های مختلف اراضی می-باشد. بیشترین مقادیر مشخصه های تنفس میکروبی (16/1 میلی گرم بر گرم)، زیتوده میکروبی کربن (68/334 میلی گرم بر کیلوگرم)، نسبت زیتوده میکروبی کربن به نیتروژن (99/11) و ضریب متابولیکی (64/3 میکروگرم دی اکسید کربن بر میلی گرم زیست توده میکروبی کربن در روز) به پوشش جنگلی کاج سیاه اختصاص داشته در حالی که بالاترین مقدار زیتوده میکروبی نیتروژن (33/38 میلی گرم بر کیلوگرم) خاک در توده جنگلی توسکاییلاقی مشاهده شد.
نتایج بر این امر دلالت دارد که در انتخاب نوع گونه برای جنگل کاری، در راستای کاهش اثر تغییرات اقلیمی با بهبود شاخص-های میکروبی، به کیفیت و سلامت خاک در منطقه باید توجه خاصی شود.