پهنه بندی اراضی برای اجرای سامانه آبیاری موضعی با ارزیابی مشخصه های آب و خاک (مطالعه موردی: شهرستان های بابل و بابلسر)

منابع آب در دسترس قادر به برآورده ساختن نیازهای مختلف در آینده نزدیک نخواهند بود و این امر به ناچار منجر به جستجو برای اراضی جدیدتر برای آبیاری خواهد شد؛ با توجه به محدودیت منابع آب و لزوم استفاده از سامانه های آبیاری تحت فشار برای استفاده بهینه از منابع آبی موجود، تعیین اراضی مناسب برای کشاورزی و آبیاری تحت فشار، ضروری می باشد. کلاس بندی اراضی، تعیین و گروه بندی محدوده های مشخص زمین با توجه به تناسب آن ها برای کاربری مورد نظر است. سامانه ارزیابی پارامتری با امتیازدهی به عوامل مختلف موثر بر پارامتر هدف، امکان اتخاذ بهترین تصمیم را با در نظر گرفتن عوامل مختلف ممکن می سازد. با توجه به اینکه مدیریت اصولی و برنامه ریزی درست و بهره وری بهینه از منابع نیازمند اطلاعات دقیق از عرصه مورد نظر می باشد، در این راستا سامانه اطلاعات جغرافیایی با توانایی تجزیه و تحلیل های مکانی، تحلیل و تلفیق اطلاعات نقشه ای، جدولی و گزارش گیری، می تواند نقش به سزایی را در رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده ایفا کند.
در این پژوهش با ارزیابی پارامتری برخی مشخصه های فیزیکوشیمیایی خاک و مشخصه های شیمیایی آب با کاربرد سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، پهنه بندی اولویت اجرای سامانه های آبیاری موضعی در محدوده اراضی شهرستان های بابل و بابلسر انجام شد. مشخصه های مرتبط با خاک شامل بافت (T)، عمق (D)، شیب (S)، اسیدیته (pH) و هدایت الکتریکی عصاره اشباع (ECe) بود. مشخصه های مرتبط با آب شامل مقدار کلر (Cl)، بر (B)، هدایت الکتریکی (EC)، نسبت جذبی سدیم (SAR) و شاخص کربنات سدیم باقی مانده (RSC) بود. داده های مربوط به این مشخصه ها از سازمان جهاد کشاورزی استان مازندران گرفته شد.
بررسی شاخص پارامتری خاک برای آبیاری موضعی، نشان داد بیشترین مساحت (حدود 90% از کل سطح محدوده مورد مطالعه) در حالت مناسب قرار دارد. بیشترین سطح برای شاخص پارامتری آب (حدود 75%) در وضعیت در حال حاضر نامناسب بود. بررسی زیرشاخص های شاخص پارامتری آب نشان داد بیشترین سطح محدودیت (سطوح محدودیت زیاد و بسیار زیاد) مربوط به شاخص کربنات سدیم باقی مانده (RSC) بود (حدود 90% از کل سطح اراضی). این مقدار برای زیرشاخص های کلر، هدایت الکتریکی، بر و نسبت جذبی سدیم به ترتیب برابر با 4/9 %، 5/8 %، 0 % و 0 % بود.
با توجه به نتایج، در استفاده از سامانه های آبیاری موضعی در محدوده مورد مطالعه، ملاحظات پیشگیری (برای جلوگیری از گرفتگی قطره چکان ها با توجه به بالا بودن RSC) مانند اسیدشویی ضروری خواهد بود. به علاوه، استفاده از قطره چکان هایی که نسبت به گرفتگی حساسیت کمتری دارند نیز، در جلوگیری از گرفتگی قطره چکان ها در مناطق با احتمال آسیب بالا توصیه می شود.