تطور ساختار و تشکیلات انتظامی در ایران دوره قاجاریه

دوران قاجار یکی از دوره های پرفرازونشیب تاریخ اجتماعی ایران به شمار می رود. اقدامات اصلاح گرایانه نخبگانی مانند عباس میرزا و امیرکبیر، گسترش سفر های صاحب منصبان به اروپا، ورود خارجی ها و اعطای امتیازات مستشاری به آنان و توسعه ی ارتباطات اجتماعی از طریق جراید و غیره موجب رشد و توسعه تشکیلات و ساختار های سیاسی و حکومتی گردید. این تحولات در حوزه های نظم و امنیت و امور انتظامی نیز تاثیر خود را گذاشت. مقاله حاضر به مطالعه این موضوع پرداخته و با روش تحلیل تاریخی، بر اساس منابع تاریخی به بررسی ساختار و تشکیلات نظمیه در دوران قاجار، از دوره محمدشاه تا احمدشاه می پردازد. یافته ها نشان می دهد در ابتدای دولت قاجار به تبعیت از دولت صفوی، امور نظمیه صرفا در دارالخلافه، یعنی پایتخت محدود و این امر در شهرستان ها و ولایات در دست حاکمان این مناطق بود و البته بیشتر منافع حکام را حفظ می نمودند. بعد ها با توسعه ی روابط با سایر کشور ها و آشنایی با فرهنگ آن ها و نیز انجام امور به صورت مستشاری الگو های تازه ای از اداره ی پلیس شکل گرفت و ساختار و تشکیلات ثابتی همانند وزارت نظمیه تاسیس شدند.