فراوانی نشانه های افسردگی و عوامل مرتبط با آن در دانش آموزان

افسردگی یکی از شایع ترین اختلالات روانشناختی در کودکان و نوجوانان است. از دهه قبل، همزمان با افزایش شیوع افسردگی در سنین پایین تر توجه زیادی به تشخیص و درمان افسردگی در کودکان و نوجوانان جلب شده است.
این پژوهش با هدف تعیین فراوانی نشانه های افسردگی در کودکان مقطع راهنمایی و ارتباط آن با برخی عوامل فردی و خانوادگی می باشد.
این پژوهش مقطعی از نوع توصیفی تحلیلی و روش نمونه گیری از نوع تصادفی به صورت خوشه ایچند مرحله ای بود. به این ترتیب که ابتدا نواحی 1 و 2 آموزش و پرورش شهر رشت به عنوان دو خوشه اصلی در نظر گرفته شد. در مرحله دوم در هر خوشه به طور جداگانه بر اساس جنسیت (مدارس دخترانه - پسرانه)، نوع مدرسه (دولتی- غیردولتی) و پایه تحصیلی (ششم، هفتم و سوم راهنمایی)، جمعا 24 طبقه در دو ناحیه 1 و 2 محاسبه گردید. تعداد کل نمونه 618 نفر بر اساس نتایج مطالعه مقدماتی تعیین گردید. با توجه به اینکه کل هر کلاس خوشه در نظر گرفته شد، تعداد نمونه ها به 775 نفر (31 خوشه) افزایش یافت که در نهایت 753 نفر از والدین فرم تکمیل شده را برگرداندند.
ابزار تحقیق شامل پرسشنامه افسردگی کودکان و نوجوانان (CDI)Children Depression Inventory و پرسشنامه مشخصات دموگرافیک (فردی- خانوادگی) بود. پرسشنامه همراه با پاسخ نامه و از طریق پرسشگران آموزش دیده در اختیار آزمودنی ها قرار داده شد و از آنان خواسته شد آنچه را در همان لحظه احساس می کنند با صداقت و دقت جواب دهند. پرسشنامه افسردگی کودکان و نوجوانان قبلا روانسجی شده و بهترین نقطه برش برای آن در ایران، 22 تعیین شده است. داده ها با استفاده از آمار توصیفی و آزمون های آمار استنباطی (آزمون های مجذور کای، رگرسیون لجستیک و تی مستقل)، مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند.
بیشتر واحدهای مورد پژوهش (6/37%) 13 سال سن داشتند. فراوانی دخترها 398 نفر (9/52%) و پسرها 355 (1/47%) نفر بود. فراوانی کودکان در کلاس های ششم، هفتم و سوم راهنمایی به ترتیب 268، 249 و 236 نفر بود.
8/70 درصد از کودکان در مدارس دولتی و 2/29 درصد در مدارس غیردولتی مشغول به تحصیل بودند. اکثریت واحدهای مورد پژوهش دارای پیشرفت تحصیلی مثبت (1/64%)و فاقد پدر و مادر با سابقه افسردگی (به ترتیب 87% و 9/87%) بودند.
نتایج بیانگر فراوانی نشانه های افسردگی در ده درصد نمونه ها بود. وجود نشانه های افسردگی در پسران در 5/8 درصد و در دختران در 3/11 درصد ، بر حسب پایه های کلاسی در پایه های ششم، هفتم، سوم راهنمایی به ترتیب 6/11، 2/5 و 1/13 درصد، در مدارس دولتی و غیردولتی به ترتیب 2/12 و 5/4 درصد، بر حسب داشتن و نداشتن پیشرفت تحصیلی به ترتیب 6/10 و 9/8 درصد، بر حسب سابقه افسردگی پدر و مادر به ترتیب 2 و 7/7 درصد و برحسب وجود بیماری های مزمن در پدر و مادر به ترتیب 9/7 و 5/10 درصد بوده است. از نظر درآمد ماهیانه، خانواده های با درآمد ماهیانه کمتر از پانصد هزار تومان، بیشترین (4/14%) میزان افسردگی را داشته اند. بیشترین میزان نشانه های افسردگی در کودکان از نظر تحصیلات پدر و مادر به ترتیب با سطح تحصیلی بی سواد و دیپلم (3/12%و 8/4%) بوده است. بیشترین میزان نشانه های افسردگی در کودکان از نظر شغل پدر و مادر به ترتیب با مشاغل بیکار و خانه دار 19 و 3/10 درصد بوده است. بیشترین میزان نشانه های افسردگی (9/10%) در کودکان از نظر وضعیت سکونت، در خانواده هایی با مساکن استیجاری بوده و بیشترین میزان افسردگی (3/33%) در کودکان از نظر ساختار خانواده، در خانواده هایی با فوت مادر بوده است.
نتایج نشان داد نشانه های افسردگی با پایه کلاسی (008/0p=)، نوع مدرسه (001/0p=) و عدم سابقه افسردگی در پدر (005/0p=)، از لحاظ آماری دارای ارتباط معنی دار می باشد. بطوریکه میزان نشانه های افسردگی در پایه سوم راهنمایی بیشترین مقدار بوده است. دانش آموزان مدارس دولتی نشانگان افسردگی بیشتری نسبت به دانش آموزان مدارس غیردولتی داشتند (5/2odds ratio:، 1/5 – 3/1 : 95%CI) دانش آموزانی که دارای پدری با سابقه افسردگی بودند، از علایم و نشانه های افسردگی کمتری برخوردار بودند (2% در برابر 11%).
گرچه وجود نشانگان افسردگی بر اساس ابزار مورد استفاده در این تحقیق لزوما مترادف با وجود اختلال افسردگی از نظر شدت و طول مدت علایم نمی باشد، اما رابطه معنادار بین نمرات افسردگی و بعضی از عوامل فردی و خانوادگی اهمیت در نظر گرفتن این عوامل را در طراحی برنامه های پیشگیری کننده برای افسردگی کودکان نشان می دهد