مقایسه بازده و ترکیب های اسانس اندام های مختلف (برگ، گل، ساقه و سرشاخه گلدار) Anthemis pseudocotula Boiss

آنتمیس متعلق به تیره کاسنی و دارای 23 گونه بومی و یک ساله در ایران است که گل ها و دیگر اندام هوایی آنها حاوی اسانس و دارای ارزش دارویی می باشد. برای بررسی بازده و تعیین نوع ترکیب های اسانس اندام های هوایی بابونه شیرازی (Anthemis pseudocotula Boiss.)، بذر آن از مراوه تپه گلستان جمع آوری و در مزرعه گیاهان دارویی ایستگاه تحقیقاتی البرز در شرایط آبی کشت شد. در مرحله گلدهی کامل، نمونه های لازم از اندام های گل، برگ، ساقه و سرشاخه گلدار تهیه شد. نمونه ها پس از خشک شدن با جریان هوا با استفاده از روش تقطیر با آب اسانس گیری شدند. به منظور شناسایی و جداسازی ترکیب های تشکیل دهنده اسانس از دستگاه کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی استفاده شد. نتایج نشان داد که بازده اسانس گل، برگ، ساقه و سرشاخه گلدار بر حسب وزن خشک گیاه به ترتیب 06/0، 02/0، 06/0 و 06/0 می باشد. نتایج تجزیه اسانس برگ حضور 23 ترکیب را نشان داد که چهار ترکیب عمده اسانس بتا-توجون (3/27%)، کادین-4-ان-ال-(سیس) (11%)، کاریوفیلن اکساید (10%) و بتا-اودسمول (7/6%) بودند. 14 ترکیب در اسانس ساقه شناسایی شد که اجزای عمده آن سیس-بتا-فارنزن (4/62%) و لاواندولیل 2-متیل بوتانوات (4/12%) بودند. از 25 ترکیب شیمیایی شناسایی شده در اسانس گل، ترکیب های بتا-توجون (6/33%)، اسپاتولنول (3/20%) و سیس-بتا-فارنزن (5/9%) سه ترکیب اصلی بودند. از 23 ترکیب شناسایی شده در سرشاخه گلدار، ترکیب های بتا-توجون (34%)، سیس-بتا-فارنزن (3/12%) و کاریوفیلن اکساید (3/12%) سه ترکیب عمده اسانس بودند. نتایج نشان داد که بتا-توجون به عنوان جزء اصلی اسانس از 3% تا 34% در اندام های مختلف متغیر بود که کمترین و بیشترین مقدار به ترتیب مربوط به برگ و سرشاخه گلدار بود. بنا بر نتایج این تحقیق نه تنها می توان با اسانس گیری از سرشاخه گلدار یا کل اندام هوایی این آنتمیس در مرحله گلدهی کامل، عملکرد بیشتری از اسانس را بدست آورد، بلکه برای اهداف خاص و دستیابی به برخی اجزا به میزان بالاتر در اسانس، می توان از اندام دلخواه به صورت جداگانه اسانس گیری بعمل آید.