چالش های فرهنگی و هویتی جانبازان جنگ تحمیلی

با گذشت بیش از دو دهه از پایان جنگ تحمیلی، همچنان بار رنج ناشی از جنگ زدگی و آسیب دیدگی بر دوش برخی از خانواده ها سنگینی می کند. در میان آسیب دیدگان از جنگ، جانبازان به عنوان نمادهای عینی و ماندگار گفتمان ایثار و شهادت، از جایگاه ویژه برخوردارند. جانبازان با مسائل و مشکلات گوناگونی مواجه اند که یکی از مهم ترین آن ها «دغدغه هویت جانبازی» و چالش های مربوط به آن است.
پرسش مقاله این است که جانبازان در مورد جایگاه و هویت جانبازی خود و تغییرات آن نسبت به گذشته چگونه می اندیشند؟ برای ارزیابی و تحلیل این موضوع، با روش کیفی، نظرات تفصیلی 32 نفر از جانبازان 70درصد شهر تهران با مصاحبه های متمرکز گروهی و انفرادی جمع آوری و مقایسه شده است.
یافته ها نشان می دهد که از منظر جانبازان، ادبیات جانبازی دستخوش تغییرات گردیده و در بسیاری از موارد، تقدس و منزلت جانبازی به مجموعه ای از تعارفات، گفتارهای رسانه ای و تبلیغاتی تقلیل یافته است.. در سطح جامعه، الگوهای رفتاری جدید ناهمخوان با فرهنگ ایثارگری گسترش یافته و تفسیر و قرائت های نوین اما متعارض با گفتمان ایثارگری به وجود آمده است. برحسب یافته ها، اکنون تحولات در گفتمان ارزشی جانبازی و ایثارگری، به رویکرد عمدتا مادی و معیشتی منجر شده است، به میزانی که در جامعه رویکرد مادی و اقتصادی بر نگرش فرهنگی نسبت به جانبازان غلبه یافته است. این تحول بر دغدغه های فرهنگی و دامنه انفصال و انزوای اجتماعی جانبازان و برخی از اعضای خانواده، خاصه همسر و فرزندان آنان نیز افزوده است.