گروتسک در حکایت های دیوانگان عطار

گروتسگ، فن یا سبکی در هنر و ادبیات است و مفاهیم و دامنه های گوناگون و پیچیده ای برای آن تعریف کرده اند. برخی از آن به « طنز آمیخته » یاد کرده اند و صفاتی چون ناهماهنگی، وحشت افزایی، اغراق و زیاده روی، نابهنجاری، هجو و تفنن را برای آن برشمرده اند و برخی آن را به عنوان شیوه بیان اختیاری برای مردمی که هرگز تابع قوانین و رموز اجتماعی و ادبی نیستند، توصیف کرده اند. با بررسی مجموع ویژگی هایی که برای این فن تعریف شده است، می توان دریافت که حکایت های دیوانگان در مثنوی های عطار، با این خصوصیات قابل تحلیل و توصیف هستند و این قصه ها را می توان به عنوان نمونه های خوبی برای فن گروتسک در ادبیات فارسی معرفی کرد؛ به دلایل مضامین دو سویه و در بعضی موارد چند سویه با ظاهری از طنز و هجو و خنده و باطنی سرشار از معانی ژرف و عمیق و ساختاری که با اشکال معماگونه و عامیانه و هزل آمیز گروتسکی کما بیش مطابقت می کند. این نوشتار به روش تحلیل محتوا، بر اساس موازین و اصول فن گروتسک به تفسیر و خوانشی دیگر از این حکایات می پردازد و در پی اثبات این مدعاست که عطار نیشابوری در اعصاری بسیار قبل تر از نویسندگان مدرن قرن بیستم از این شیوه برای بیان عقاید و القای مفاهیم و آموزه های متعالی خویش سود جسته است؛ شیوه ای که اگر چه در آن روزگار نامی از گروتسک برخود نداشت، اما عطار در به کارگیری آن بسیار خلاقانه و ماهرانه عمل کرده است.