از خانه تا سیاه خانه جایگاه معماری در سیاه چادر کوچ نشینان

عشایر به تبع نوع زندگی و ضرورتهای زیستی، سکونتگاه هایی با مشخصات ویژه دارند که در هماهنگی کامل با شرایط حاکم بر زندگیآنان است. این چادرها که طی قرنها به عنوان بهترین و مناسبترین سرپناه های عشایر مطرح بوده اند به دلیل سهولت در برافراشتن، تهیه کردن و حمل و نقلکاملا سازگار با این شیوه زندگی هستند. این سازه بومی سکونتگاهی چهارفصل است که با اندک تغییراتی، خود را با فصول مختلف هماهنگ میگرداند و در آن علاوه بر رعایت شرایط لازم برای زندگی، به جنبه های هنری نیز توجه شده و به خوبی نوعی از تکنولوژی بومی اصیل و ابتکار را به نمایش میگذارد. در تقسیمبندی فضای داخلی این سکونتگاه بومی، از فضا به بهترین وجه استفاده شده است. تقسیمبندی فضاهای آن ریشه در تجربیات، اعتقادات و باورهای فرهنگی از جمله در نظر گرفتن مسائلی نظیر محرمیت مردم دارد. این سازه از مصالح بوم آورد و درتطابق با شرایط زیستی حاکم به وجود آمده است و یک سازگاری با محیط خشن و غیر قابل پیشبینی زندگی عشایر دارد، که در بردارنده استراتژی کاملا هدفگرایانه مبتنی بر آگاهی و تفکر است. مطالعه حاضر به روشنی نشان میدهد سیاه چادر، تمامی تعاریف و معانی خانه را داراست، با حداقل هزینه و با ظاهری ساده ولی کارایی بسیار بالا و ایده آل. این پژوهش برگرفته از فصل های پایان نامه کارشناسی نویسنده با عنوان حفاظت از سیاه چادرهای عشایر قشقایی فارس است که موفق به ثبت ملی این سازه در فهرست آثار ملی ایران شده، تنظیم گردیده و اساس تحقیقات بر پایه شناخت تاریخ، جایگاه و معانی خانه و تطبیق و بررسی این مفاهیم با سیاه چادرهای عشایر و علت نام گذاری سیاه خانه بر این سازه و تحلیل معمارانه آن است. این تحلیل ها بر روی سیاه چادرهای عشایر قشقایی فارس طایفه کشکولی بزرگ به عنوان نمونه صورت گرفته است.