پایش انتشار ترکیبات BTEX از جایگاه های سوخت رسانی منطقه خوراسگان اصفهان در سال های 93-1392

بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و ایزومرهای گزیلن (Benzene، Toluene، Ethylbenzene، Xylene isomers یا BTEX) از جمله ترکیبات آلی فراری هستند که در رده مواد مشکوک به سرطان زایی قرار دارند. این ترکیبات در اثر تبخیر بنزین از جایگاه های سوخت رسانی، وارد هوا می شوند و سلامتی کارکنان، رانندگان و ساکنان اطراف را تحت تاثیر قرار می دهند. هدف از انجام این مطالعه، پایش غلظت BTEX در هوای محیطی جایگاه های سوخت رسانی و اطراف آن و مقایسه با استانداردهای هوای تنفسی و شغلی بود.
نمونه های تحقیق حاضر از هوای کنار پمپ های سوخت و 40 متری اطراف آن ها به وسیله پمپ نمونه برداری فردی و با استفاده از تیوپ های کربن فعال جمع آوری شد. سپس BTEX توسط حلال دی سولفید کربن استخراج گردید و به وسیله دستگاه GC/FID (Gas chromatography-flame ionization detector) مورد سنجش قرار گرفت. جهت نمونه برداری و تحلیل داده ها، از روش آنالیز هیدروکربن های عطری NIOSH (National Institute for Occupational Safety and Health) (روش 1501) استفاده شد.
میانگین غلظت های بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و ایزومرهای زایلن در جایگاه ها به ترتیب در فصل پاییز 97/235، 22/415، 34/93 و 14/333 میکروگرم در مترمکعب، در فصل زمستان 11/200، 23/329، 34/73 و 48/321 میکروگرم در مترمکعب و در فصل بهار 20/254، 55/432، 26/113 و 17/486 میکروگرم در مترمکعب به دست آمد. غلظت بنزن در جایگاه ها بسیار بالاتر از حدود پیشنهاد شده برای تماس شغلی بود.
بر اساس نتایج به دست آمده، میانگین غلظت BTEX در فصل گرم بیشتر از فصل سرد و میزان انتشار از جایگاه های گاز به مراتب کمتر از جایگاه های بنزین و گازوئیل می باشد. غلظت های سنجش شده در فواصل 40 متری از جایگاه ها در مقایسه با غلظت های خود جایگاه ها نیز بسیار پایین بود. بنابراین، انجام اقدامات لازم برای کنترل نشت سوخت از تانک ها و پمپ ها و امکان بازیافت بخارات بنزین در حین انتقال سوخت، در جهت حفظ سلامتی شاغلان ضروری به نظر می رسد.