متن عرفانی به مثابه خطابه (بررسی وجوه خطابی در ساختار متون عرفانی، با تاکید بر استعاره و تمثیل)

متون عرفانی از مهم ترین متونی هستند که به منظور انتقال آموزه های معرفتی و اثرگذاری بر مخاطبانی که دغدغه آگاهی و تربیت باطنی دارند، تنظیم شده اند. از این رو به نظر می رسد در راستای تحقق این هدف، از شگردهای خاصی در بیان بهره گرفته شده است. با توجه به شیوه سخن در این دست آثار، می توان متون عرفانی را در شمار متون خطابی دانست. در این پژوهش، ضمن نگاه به مفهوم خطابه و سیر تاریخی آن، ابزارهایی چون تمثیل و استعاره که در شیوه خطابی مورد استفاده قرار می گیرد بررسی شده است . از این رهگذر، آرای عبدالقاهر جرجانی در باب صنایع بلاغی مذکور و نسبتی که با خطابه و ابزار خطابی دارد، مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به این موضوع، متون عرفانی به مثابه متنی خطابی بررسی شده است؛ زیرا شیوه بحث و استدلال در این متون، شیوه ای خطابه ای و فارغ از استدلا ل های منطقی و ریاضی وار است و این متون روی در باورپذیر ساختن آموزه ها و لطایف عرفانی و اقناع مخاطب دارند و در این راه ابزارهایی چون تمثیل و استعاره را به کار می بندند. به همین دلیل، می توان متون عرفانی را از سنخ متون خطابی دانست.