ممیزی و بازار سیاه کتاب

ممیزی کتاب در ایران، فرآیندی است که طی آن، ناشران کتاب های خود را پیش از انتشار برای بررسی و صدور مجوز به اداره ممیزی وزارت ارشاد می فرستند و ممیزان پس از بررسی، یا آن را غیرقابل چاپ اعلام می کنند یا مواردی را برای حذف، تعدیل یا تغییر پیشنهاد می دهند یا آن را بدون تغییر، قابل چاپ می دانند. ناشران نیز با اعمال اصلاحات احتمالی، کتاب را چاپ می کنند. این فرآیند در ذات خود امری پسندیده است و تقریبا در تمام کشورهای دموکراتیک و غیردموکراتیک اعمال می شود. در کشورهای اروپایی چاپ کتاب های برهنه نگاری ممنوع است و در برخی کشور های آسیایی چاپ کتاب هایی که مخل امنیت عمومی و اعتقادات عمومی جامعه باشد، جرم محسوب می شود. نداشتن یک سازوکار مشخص در ممیزی و اعمال آن به صورت سلیقه ای منجر به ایجاد مشکلاتی برای نویسندگان و متصدیان بازار چاپ و نشر می شود؛ از آن جمله ایجاد بازار سیاه کتاب که در آن کتاب های برخی نویسندگان به صورت ممنوع و افست توسط فروشندگان خیابانی کتاب به فروش می رسد. تاکنون تحقیقات و مقالات متعددی در خصوص ممیزی کتاب در ایران نوشته شده است ولی در این نوشتار کوتاه تلاش می شود ممیزی کتاب از منظر دو گروه کتاب فروشی های رسمی و غیررسمی بررسی شود. در این نوشتار پس از مروری کوتاه بر تاریخچه ممیزی نکات مهمی که از زبان کتاب فروشی های رسمی و غیررسمی بیان شده است، ذکر می شود. به نظر می رسد که فهم ممیزی و محاسن و معایب آن از دیدگاه کسانی که به صورت مستقیم با آن درگیر هستند می تواند کمک زیادی به حل معضل بازار سیاه یا زیرزمینی کتاب بکند.