پایش و تخمین خشکسالی ایستگاه های شرق دریاچه ارومیه با استفاده از مدل عصبی فازی تطبیقی

خشکسالی به عنوان پدیده ا‏ی اقلیمی تحت تاثیر عوامل گوناگونی است؛ یکی از نمادهای مهم وقوع خشکسالی کاهش میزان بارندگی است. ارزیابی و پایش خشکسالی اهمیت زیادی در برنامه ریزی و مدیریت منابع آب دارد. با توجه به شرایط اخیر در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و روند خشک شدن بی‏سابقه آن، ارزیابی خشکسالی در این منطقه در حال حاضر ضرورتی انکار ناپذیر به حساب می‏آید. بدین منظور در تحقیق حاضر با جمع آوری داده های 11 ایستگاه باران سنجی در دشت‏های مراغه و تبریز در شرق حوضه آبریز دریاچه ارومیه، به ارزیابی خشکسالی با استفاده از شاخص استاندارد بارش SPI در مقیاس‏های زمانی 9، 12 و 24 ماهه اقدام شد. سپس، خشکسالی ها با مدل عصبی فازی تطبیقی تخمین زده شد. نتایج این پژوهش نشان داد شدیدترین خشکسالی با شدت 07/4- در ایستگاه بناب در مقیاس زمانی 9 ماهه و در مهر ماه 1363 رخ داده است. طولانی‏ترین دوره خشکسالی در ایستگاه های هروی، سعیدآباد و مراغه و کوتاه‏ترین دوره خشکسالی در ایستگاه های زینجاب، تبریز و لیقوان با کمترین شدت‏ها رخ دادند. نتایج تخمین خشکسالی ها با مدل عصبی فازی تطبیقی نشان داد مدل ANFIS توانایی مطلوبی در برآورد شاخص خشکسالی در منطقه دارد و بیشترین ضریب تبیین در ایستگاه مراغه (829/0 = r2) برای مقیاس زمانی 24 ماهه و کمترین ضریب تبیین در ایستگاه سعیدآباد (480/0 = r2) برای مقیاس زمانی 9 ماهه با استفاده از مدل ANFIS به دست آمد. نتایج پژوهش نشان داد مدل سیستم استنتاج عصبی فازی تطبیقی در تخمین خشکسالی در مقیاس زمانی طولانی مدت دقت زیادی داشته است.