واکاوی سواد علمی: کاربرد در برنامه درسی آموزش علوم

پرورش و یادگیری سواد علمی در دانش آموزان به هدف جهانی آموزش علوم تبدیل شده است. هدف پژوهش حاضر واکاوی مفهوم سواد علمی برای کاربرد در برنامه درسی آموزش علوم است. روش پژوهش حاضر کیفی و مبتنی بر تحلیلی- استنتاجی است. در این مقاله ابتدا به بازشناسی مفهوم سواد علمی از دیدگاه های گوناگون پرداخته شده است و معانی آن به اجمال مورد بررسی و بیان قرار می گیرد. این بحث مقدماتی روشن می سازد که مفهوم سواد علمی به عنوان یکی از اهداف آموزش علوم در نظام های آموزشی دنیا مطرح است و شناخت کامل مفهوم آن کار ساده ای نیست، همچنین تعریف دقیق و کاربردی سواد علمی با توجه به رویکرد آموزشی آن ضمن توجه به مباحث ماهیت علم در هر جامعه ای نیازمند توجه به ساختار، سیاست ها و فلسفه حاکم بر جامعه است. به دنبال این مبحث با روشن سازی مفهوم سواد علمی؛ به ابعاد و سطوح آن از دیدگاه های مختلف پرداخته و ابعاد سواد علمی بیان شده توسط متخصصان و سازمان فعال در زمینه آموزش علوم را شرح داده شد. سطوح سواد علمی نشان می دهد ماهیت سواد علمی مفهومی نسبی است و نه مطللق و می توان دانش آموزان را در سطوحی از بی سوادی علمی تا بالاترین سطح سواد علمی قرار داد. این مبحث با ارایه ابعاد و سطوح سواد علمی چهارچوب مفهومی را برای استفاده متخصصان در طراحی برنامه درسی آموزش علوم فراهم می آورد. در بخش آخر مقاله و در جمع بندی، علاوه بر تاکید بر مواضع اساسی، نویسنده در بیان مفهوم سواد علمی، به علل اختلاف ها در تعریف این مفهوم می پردازد که عبارت اند از: وجود ماهیت مطلق و نسبی سواد علمی، تحولات دایم علم و پیشرفت انسان ها در درک جهان طبیعی، روش های مختلف آموزش و سنجش سواد علمی، تعاریف و ابعاد مختلف از سواد علمی توسط متخصصان آموزش علوم، مفهوم و اهداف سواد علمی متناسب با شرایط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی در هر جامعه. همچنین می توان برای سواد علمی چهار بعد که دربردارنده بیشترین مفاهیم و ابعاد ارایه شده توسط متخصصان است را بیان کرد که این ابعاد عبارت اند از: مفاهیم و اصلاحات علمی، ماهیت علم، علم و جامعه و عادت ذهن.