تاثیر تناوب های زراعی مختلف بر عملکرد دانه و برخی خصوصیات زراعی گندم (Triticum aestivum L.) در شرایط دیم کرمانشاه

این مطالعه با هدف بررسی اثرات تناوب های مختلف بر عملکرد دانه و برخی خصوصیات زراعی گندم (Triticum aestivum L.) در شرایط دیم انجام گردید. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار، در دو قطعه زمین مجاور هم در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم سرارود- کرمانشاه به مدت شش سال از پاییز 1385 تا تابستان 1391 اجرا گردید. تیمارها شامل پنج تناوب دو ساله گندم-گندم، آیش-گندم، نخود-گندم، ماشک–گندم و گلرنگ-گندم بود. در قطعه زمین اول در سال اول گندم کشت گردید و در قطعه زمین دوم سایر گیاهان زراعی که در تناوب با گندم قرار می گرفتند کشت شدند، به طوری که در هر سال هر دو جز تناوب وجود داشتند. برای بررسی اثر تناوب های زراعی بر صفات مختلف مورد بررسی در گندم در هر سال از داده های مربوط به قطعه زمینی که تمام تیمارها در آن سال گندم بود استفاده گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر سال بر ارتفاع بوته و اجزا عملکرد دانه گندم معنی دار بود که حاکی از شرایط مختلف آب و هوایی در سال های آزمایش بود. اثر متقابل تناوب در سال نیز بر ارتفاع بوته و تعداد سنبله در متر مربع معنی دار بود و در آخرین دوره تناوب ها (سال 91-1390) اثر کشت مداوم گندم بر تعداد سنبله در متر مربع نمایان شد به طوری که در این سال کمترین تعداد سنبله در متر مربع در تیمار کشت متوالی گندم در مقایسه با سایر تناوب ها به دست آمد. نتایج عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه گندم نیز نشان داد که اثر سال و تناوب زراعی بر آن ها معنی دار بودند و تیمار گندم- گندم کمترین عملکرد را تولید نمود و سایر تناوب ها در کلاس بالاتر قرار گرفتند. طبق نتایج فوق کشت مداوم گندم باید به طور کلی در منطقه حذف گردد و تناوب گندم با هر کدام از گیاهان نخود (Cicer arietinum L.)، ماشک (Vicia dasycarpa Ten.) و گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) با در نظر داشتن اهمیت تنوع زراعی و عملکرد اضافی این محصولات نسبت به آیش در منطقه کرمانشاه و سایر مناطق اکولوژیکی مشابه توصیه می گردد.