رساله عبدالرحمن صوفی درباره هندسه پرگاری

آنچه در پی می آید ویرایشی است از رسالهء عربی عبدالرحمان صوفی (291- 376 ق) منجم و ریاضیدان ایرانی دربارهء ترسیم چندضلعی های منتظم به کمک خط کش و پرگاری که دهانهء آن ثابت است. عبدالرحمان صوفی این رساله را با عنوان رساله فی عمل الا شکال المتساویه الاضلاع کلها بفتحه واحده، به درخواست عضدالدولهء دیلمی (324-372 ه ق) نگاشته است. ابوالوفای بوزجانی (328-388 ه ق) که معاصر صوفی بود نیز درکتاب فی مایحتاج الیه الصا.نع من اعمال الهندسه پیرامون ترسیم شکلهای هندسی به کمک پرگاری با دهانهء ثابت بحث کرده است. این موضوع در اروپای دورهء نوزایی و همچنین در نیمهء دوم قرن هجدهم میلادی دوباره مورد توجه هندسه دانان قرار گرفت که از این میان می توان لئوناردو داوینچی، جیرولامو کاردانو، نیکولو تارتاگلیا دو لودویکو فراری «را نام برد. ویرایش حاضر بر اساس نسخهء خطی شمارهء 5535 کتابخانهء آستان قدس رضوی فراهم آمده که تاریخ کتابت آن 1286 قمری است. در این ویرایش علامت/ نشانهء شروع صفحهء جدید در نسخهء خطی است و همانند نسخهء خطی، شمارهء هر باب با حروف ابجد در حاشیه آورده شده است. افتادگی های متن داخل قلاب [] افزوده شده است و برای سهولت خواندن متن، آن را پاراگراف بندی و در حد لزوم نقطه گذاری کرده ایم. نسخهء دیگری از این اثر را سید جلال الدین تهرانی به کتابخانهء آستان قدس رضوی اهدا کرده که جزوی از نسخهءشمارهء12121 با تاریخ کتابت 1308 قمری است و در این ویرایش در موارد لزوم به عنوان نسخهء بدلی از آن استفاده کرده ایم. هر دو نسخه از روی نسخه ای که در رمضان 688 قمری در مراغه کتابت شده رونویسی شده اند.