ارزش اقتصادی خدمات بوم نظام های تولیدی گندم (aestivum L. Triticum) استان خراسان رضوی

بوم نظام های طبیعی و زراعی به دلیل ماهیت چند کارکردی خود علاوه بر تولید غذا، علوفه، پوشاک، سوخت و دارو خدمات متنوع و با ارزش دیگری را نیز ارائه می کنند که اهمیت اقتصادی آن ها پنهان مانده است. ارزش گذاری خدمات بوم نظام مناسب ترین راه حل برای جلب توجه جامعه و سیاست گذاران به این خدمات و در نتیجه تلاش در جهت حفظ و ارتقاء آن ها می باشد. در این پژوهش ارزش اقتصادی خدمات و تبعات محیطی ناشی از روش های مدیریت در مزارع گندم (aestivum L. Triticum) استان خراسان رضوی در طی سال های 85-1370 مورد بررسی قرار گرفت. اطلاعات لازم از طریق پرسشنامه های تکمیل شده در 40 مزرعه گندم که از نظر مساحت، روش مدیریت و میزان مصرف نهاده ها متفاوت بودند استخراج گردید. با توجه به اطلاعات حاصل، ارزش شش نوع از خدمات اکوسیستمی این مزارع (تولید غذا و علوفه، ترسیب کربن، تولید اکسیژن، تنوع زیستی، حفظ رطوبت و گردشگری) و دو مورد تبعات منفی آن ها (تولید گاز های گلخانه ای و نشت نیتروژن و فسفر به محیط) بر اساس بهای دلار (معادل ریالی ارزش دلار در سال 2007 میلادی) برآورد گردید. نتایج نشان داد که میانگین ارزش کل خدمات اکوسیستم در مزارع تحت بررسی با کسر ارزش تبعات منفی معادل 106× 85/66 ریال در هکتار در سال بود. خدمات اتمسفری (تولید اکسیژن و ترسیب کربن) در حدود 65 درصد از ارزش کل خدمات در مزارع گندم را به خود اختصاص دادند در حالی که ارزش غذا و علوفه تولید شده در مزارع که مهمترین خدمات اکوسیستم های زراعی محسوب می شوند 21 درصد و تنوع زیستی 3/9 درصد از ارزش کل را شامل می شدند. سهم سایر موارد از ارزش کل خدمات در مزارع تحت بررسی ناچیز و کمتر از پنج درصد بود. به طور کلی ارزش خدمات غیرقابل فروش در حدود 60 درصد بیشتر از ارزش غذا و علوفه تولید شده بود. بر اساس یافته های این تحقیق با افزایش عملکرد گندم به بالاتر از چهار تن در هکتار، ارزش کل خدمات اکوسیستم کاهش یافت در حالی که با افزایش ارزش خدمات تامین کننده (غذا و علوفه)، هزینه تبعات منفی محیطی افزایشی خطی داشت.