تاثیر رویشگاه بر فعالیت کامبیوم و تشکیل چوب گونه سرخدار (Taxus baccata) در سه منطقه از استان گلستان

سرخدار (Taxus baccata) از معدود درختان سوزنی برگ بومی ایران و از جمله گونه های با ارزش و نادر جنگل های ایران است. این گونه به جامانده از بقایای رویش های دوران سوم زمین شناسی محسوب می گردد که متاسفانه به علت تغییرات شرایط آب و هوایی و برداشت های بی رویه و چرا در معرض انقراض قرار گرفته است. با توجه به ناکافی بودن اطلاعات در مورد تاثیرات شرایط رویشگاهی بر رویش این گونه، هدف این مطالعه بررسی فعالیت لایه زاینده و روند افزایش تعداد سلول های بالغ در این گونه می باشد.
سه منطقه از استان گلستان (پونه آرام، جهارباغ، افرا تخته) انتخاب شدند که در بین آنها، رویشگاه افراتخته گرم ترین منطقه است. از هر منطقه 6 پایه درخت سالم دارای تنه صاف و قطر تقریبا یکسان برای ریزنمونه برداری انتخاب شدند، نمونه گیری از ابتدای فروردین تا اوایل آذرماه سال 1393، با فواصل زمانی هر دو هفته صورت گرفت. ریزنمونه ها پس از مقطع گیری و رنگ آمیزی زیر میکروسکوپ نوری مورد مطالعه قرار گرفته و میانگین تعداد سلول ها در لایه کامبیومی و تعداد تراکئیدهای بالغ در هر زمان محاسبه شدند. داده های اقلیمی(میزان بارش و دمای ماهیانه) محیط برای سال نمونه برداری توسط ایستگاه های نزدیک به محل های نمونه گیری ثبت شدند.
نتایج نشان داد فعالیت کامبیوم در منطقه افراتخته حدود دو هفته زودتر از دو منطقه دیگر و در اوایل اردیبهشت آغاز شد و در هر سه رویشگاه به طور همزمان در اواخر مهر ماه به پایان رسید. همچنین شمارش سلول های کامبیومی نشان داد اوج فعالیت کامبیومی در اواسط خرداد ماه رخ می دهد که در آن زمان تعداد سلول های کامبیومی به 10 عدد می رسد. با آنکه فعالیت کامبیوم در منطقه گرمتر (افرا تخته) زودتر آغاز شده و همچنین در چند ماه آغازین فصل رویش، تعداد سلول های کامبیومی در این منطقه بیشتر از دو منطقه مورد مطالعه دیگر است، ولی تفاوتی بین تعداد نهایی تراکئیدهای بالغ در انتهای فصل رویش بین سه رویشگاه دیده نشد.
درمجموع می توان نتیجه گرفت که دمای بالاتر هوا در رویشگاه افراتخته، در اوایل فصل رویش اثر مثبتی بر رشد داشت اما در میانه تابستان باعث کاهش تعداد سلول های کامبیومی و در نتیجه کاهش نرخ رشد شده است. این مسئله ، درصورت گرم تر شدن و کاهش رطوبت هوا در آینده می تواند تاثیر منفی بیشتری بر درختان سرخدار منطقه افراتخته داشته باشد.