تدوین برنامه عملیاتی و نقشه راهبردی توسعه علوم پرستاری: گزارش یک تجربه

«تحول در نظام آموزش علوم پزشکی» با تاکید بر اولویت های کشور به عنوان گام چهارم «طرح تحول نظام سلامت» مطرح و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (و.ب.د.ا) خود را به تحقق اثربخش آن متعهد می داند. تحقق اهداف این برنامه شامل ارتقای کمی و کیفی خدمات سلامت و دستیابی کشور به مرجعیت علمی در سطح منطقه است که بدون تردید زیربنای این حرکت عظیم اعتلای سیستم آموزش عالی حوزه سلامت با تحول و توسعه آموزش علوم پزشکی کشور است(1).
نظام آموزش علوم پزشکی، وظیفه تربیت و تامین نیروی انسانی کارآمد برای نظام سلامت را بر عهده دارد و از آنجا که رسالت اصلی حوزه آموزش علوم پزشکی کشور، پاسخ گویی به نیازهای جامعه در این حوزه همراه با پاسخ گویی به اهداف جهانی حوزه سلامت است و از سوی دیگر در دنیای کنونی که لحظه به لحظه شاهد پیشرفت روز افزون علوم و دانش در حوزه های گوناگون هستیم، به موازات پیشرفت تکنولوژی و تغییر مشکلات و نیازهای جامعه، «توسعه علوم پرستاری» به عنوان یکی از موثرترین حرفه های علوم پزشکی که کمیت و کیفیت نیروهای آن، ارتباط مستقیمی با ارتقای شاخصهای خدمات بهداشتی درمانی دارد نیازمند توجه ویژه است(2).
پرستاری به عنوان یک علم و هنر در کنار سایر علوم پزشکی و پیراپزشکی دنیا، روز به روز در حال گسترش و تخصصی شدن نقش در حوزه های مختلف خود است. خبرگان و کارشناسان نظام سلامت همواره تاکید نموده اند که پرستاری از علمی ترین رشته های گروه پزشکی است و تحقق اهداف کلان تحول در نظام سلامت، بدون توسعه علوم و خدمات پرستاران امکان پذیر نخواهد شد. به همین دلیل لازم است پرستاران به طور پیوسته و پویا متناسب با تغییرات نظام سلامت حرکت نموده و کماکان نقش محوری خود را از طریق توسعه نقش های جدید در تیم سلامت حفظ نمایند. پرستاران به عنوان بزرگترین نیروهای حرفه ای تیم سلامت، در خط مقدم ارائه خدمات در نظام بهداشتی- درمانی هستند و در حیطه های مختلف بهداشتی و درمانی، با توجه به نیازهای جامعه می توانند با ایفای نقش های مختلف آموزشی، پژوهشی، هماهنگی، تسهیل گری، حمایت کنندگی، مشاوره، مدیریت، رهبری و مشارکت در مراقبت و درمان خدمات شایان توجهی ارائه دهند(2و3).
آموزش پرستاری در سطح کارشناسی، زمینه ساز تربیت پرستار حرفه ای است؛ پرستار حرفه ای پرستاری است که انتظار می رود بتواند بررسی و شناخت وضعیت سلامت، ارائه خدمات و هماهنگی مراقبت ها را در عرصه های مختلف به فرد، خانواده و جامعه عهده دار شود(4). با توجه به نقش مهم پرستاران در طرح تحول سلامت و از طرف دیگر مشکلات و مسایل خاص این گروه با در نظر گرفتن گستردگی دانشکده های پرستاری در تمام مناطق کشور، هم زمان با ابلاغ بسته های تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی، «ماموریت ویژه توسعه علوم پرستاری» به منطقه 7 آمایشی کشور شامل دانشگاه های علوم پزشکی اصفهان، شهرکرد، شهید صدوقی یزد و کاشان واگذار شد و در توزیع ماموریت ها بین دانشگاه های منطقه، این مسوولیت به دانشکده پرستاری مامایی اصفهان واگذار گردید تا هم سو با تحول و توسعه آموزش عالی در سایر حیطه های علوم پزشکی و نظام سلامت، توسعه علوم پرستاری به طور اختصاصی تر مورد توجه قرار گیرد و امکان پاسخ گویی به چالش ها و ضرورت های مورد نیاز برای ارتقای کمی و کیفی علوم پرستاری، تدوین برنامه، تربیت نیروی انسانی و گسترش عملکردهای تخصصی این رشته تسریع گردد(2). بنابراین علی رغم پیشرفت های قابل توجه در علوم و خدمات مختلف حوزه نظام سلامت، نیاز به توسعه پایدار منابع انسانی پرستاری دارد که این مهم با برنامه ریزی مناسب امکان پذیر است. هدف از این مقاله گزارش تجربه ی کارگروه توسعه علوم پرستاری از « تدوین نقشه راهبردی و برنامه عملیاتی با چشم انداز توسعه علوم پرستاری» است که در راستای شرح تجارب اجرایی مرتبط با «بسته توسعه راهبردی، ماموریت گرا و آمایشی تحول آموزش پزشکی»، ارائه می شود.