تحلیل حساسیت الگوی بار نیتروژن ورودی به آب رودخانه با روش واریانس مبنای طرح متعادل تصادفی مطالعه موردی: حوضه آبریز رودخانه توید

وجود بیش ازحد ترکیبات نیتروژنی در منابع آب یکی از عوامل تهدید کننده حیات انسان و آبزیان بشمار می رود. لذا شناخت و کنترل متغیرهای موثر بر نیتروژن ورودی به منابع آب، از اهمیت بسزایی برخوردار است. بررسی متغیرهای موثر با نمونه گیری، عملا به علت تنوع دشوار است. متغیرهای موثر را می توان توسط فنون ریاضی و ابداع راهکارهای شبیه سازی رایانه ای، شناسایی نموده و عملا از عوامل با اثرات ناچیز صرف نظر کرد تا بتوان منابع مالی را برای کنترل تعداد معدودی از عوامل بهینه صرف نمود. الگو های متعددی برای برآورد میزان این ترکیبات ساخته شده است. در این مقاله از الگوی پرکاربرد INCA-N ، به منظور انجام تحلیل حساسیت و کاهش تعداد متغیرها استفاده شده است. INCA-N شامل تعداد زیادی متغیر ورودی است. لذا شناسایی متغیرهای بی تاثیر یا کم تاثیر حائز اهمیت است. روش تحلیل حساسیت واریانس- مبنا به خوبی می تواند متغیرهای مهم را شناسایی و حساسیت خروجی الگو را نسبت به متغیرها توسط شاخص حساسیت اصلی ارزیابی کند. این مقاله ضمن معرفی روش واریانس- مبنا و برآورد شاخص حساسیت اصلی با روش طرح متعادل تصادفی (RBD) به تحلیل حساسیت خروجی الگو INCA-N و کاهش متغیرها در رودخانه توید می پردازد. نتایج تحلیل حساسیت در حجم نمونه های 500 ، 1000 و 2000 و عدم قطعیت نتایج با شبیه سازی مجدد نمونه ها به تعداد 50 تکرار بررسی شد. نتایج نشان داد که چهار متغیر (میزان جذب نیترات گیاهان، نرخ نیتراتزدایی، آلی سازی و معدنی-سازی) از هفت متغیر الگو INCA-N کفایت می کند. سه متغیر نیتروژن هوا، جذب آمونیاک توسط گیاه و بیشینه جذب نیتروژنی غیرضروری هستند. این چهار متغیر ضروری به ترتیب دارای اثر اصلی 456/0، 207/0،204/0، 097/0 هستند. اثرات متقابل بین متغیرها ضعیف ( 036/0) و قابل چشم پوشی است. بنابراین روش تحلیل حساسیت طرح متعادل تصادفی کارایی مناسبی در کاهش متغیرهای این پدیده دارد.