شناسایی و مدیریت ریسک بلایای طبیعی و انسان ساخت حاصل از احداث سدها با استفاده از تکنیک AHP (مطالعه موردی: سد هراز شهرستان آمل)

سدهای مخزنی به علت ایجاد تغییرات عمده در تعادل زیست محیطی و تغییرات کیفیت آب همواره موجب بروز اختلالات زیست محیطی و بروز ریسک های متعددی بوده اند. هدف از این پروژه، شناسایی مهمترین ریسک های مرتبط با احداث سد هراز آمل که شامل بلایای طبیعی و انسان ساخت و همچنین مدیریت این ریسک ها می باشد.
در این مقاله جهت انجام کار از مدل تحلیل سلسله مراتبی(AHP) استفاده گردید. بدین صورت که ابتدا فاکتورهای مربوط به هر ریسک با کمک پرسشنامه دلفی و نرم افزار(Expert choice)، در نسخه اول و مهمترین ریسک ها در نسخه دوم براساس نظرسنجی از 11 کارشناس خبره و مرتبط با موضوع انتخاب و الویت بندی شدند و پس از آن در مرحله آخر برای مهمتربن ریسک های سد جهت مدیریت صحیح آنها، راه کارهایی ارائه شد.
بافته ها: پس از ایجاد درخت سلسله مراتبی ماتریس های مقایسه زوجی برای معبارهای اصلی ارزیابی ریسک ها و همچنین فاکتورهای ریسک، نتایج بدست آمده در مرحله اول معیارهای(اثربر فرد، اثر بر محیط زیست، اثر بر اقتصاد و اثر براجتماع) بترتیب برحسب اهمیت اولویت بندی شدند. همچنین پس از امتیاز دهی به فاکتورهای ریسک تفکیک شده براساس دومعیار فرعی شدت و تواتر وقوع، در مرحله اول از بین 20 مولفه ریسک، 10 فاکتور ریسک شناسایی و جهت ورود به مرحله دوم انتخاب شدند. پس از وارد کردن 10 فاکتور ریسک در پرسشنامه دوم و امتیاز دهی آنها براساس معیارهای اصلی، درنهایت 3 ریسک از مهمترین ریسک های مربوط به سدهراز مشخص شد که بترتیب شامل(زلزله و زمین لرزه القائی، سیل و توسعه آلودگی به دریاچه سد) می باشند.
با توجه به مهمترین ریسک های تهدید کننده سد، برای ریسک زلزله(ایجاد سدهای تاخیری و لاستیکی و کانال های پخش آب- مقاوم سازی دیواره های طبیعی دریاچه سد- مانورهای آموزشی، سیستم های اطلاع رسانی بهمراه اقدامات پدافندی غیرعامل) و برای ریسک سیل(اقدامات مهندسی آبخیزداری در بالادست سد- انجام عملیات مهندسی رودخانه در پایین دست سد با هدف شکست جریان آب سرازیرشده) و درنهایت برای ریسک توسعه ی آلودگی به دریاچه سد(تثبیت لندفیل به مراه احداث سد زیرزمینی- ایجاد تصفیه خانه های پیشرفته در بالادست سد- ایجاد نیروگاه زباله سوز پیشرفته و بهره برداری از انرژی بدست آمده) به عنوان موثرترین راه کارهای مدیریت ریسک برای سد هراز شهرستان آمل انتخاب و اولویت بندی شدند.