بررسی ضرایب همبستگی، تجزیه علیت صفات و شاخص های تحمل به خشکی ارقام مختلف گندم تحت شرایط کم آبیاری در اصفهان

به منظور بررسی ضرایب همبستگی، تجزیه علیت صفات، شاخص های تحمل به خشکی و بهره وری آب ارقام مختلف گندم آبی تحت سطوح مختلف کم آبیاری، تحقیقی بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی و به صورت اسپلیت پلات (کرت های خرد شده) در سه تکرار و به مدت سه سال زراعی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی کبوترآباد اصفهان به اجرا در آمد. سه سطح تنش شامل: آبیاری کامل، تامین آب به میزان 80 درصد آبیاری کامل (20 درصد کم آبیاری)، تامین آب به میزان 60 درصد آبیاری کامل (40 درصد کم آبیاری) در کرت های اصلی و شش رقم گندم شامل: پیشتاز، شیراز، سپاهان، مرودشت، مهدوی و بک کراس روشن در کرت های فرعی مورد مطالعه قرار گرفت. عملکرد دانه، بهره وری آب، عملکرد کاه و کلش، زیست توده، شاخص برداشت، درجه باردهی، ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در متر مربع، طول سنبله و وزن هزار دانه اندازه گیری و برآورد گردید. نتایج نشان داد که عملکرد دانه به ترتیب با درجه باردهی، تعداد سنبله در مترمربع، زیست توده، شاخص برداشت و ارتفاع بوته دارای همبستگی مثبت و معنی دار بود. همبستگی عملکرد دانه با بهره وری آب، کاه وکلش و وزن هزار دانه غیرمعنی دار بود. نتایج تجزیه علیت و تعیین اثر مستقیم و غیر مستقیم اجزای موثر بر عملکرد دانه نشان داد که صفت تعداد سنبله در متر مربع مهم ترین عامل موثر در افزایش عملکرد دانه ارقام گندم بود. نتایج همچنین نشان داد که با اعمال تیمار 40 درصد کم آبیاری مقادیر شاخص تحمل، شاخص بهره وری متوسط، میانگین هندسی بهره وری، شاخص تحمل تنش و میانگین هارمونیک برای رقم پیشتاز به ترتیب 71/0- ، 94/1، 92/1، 82/1 و 06/1 و برای رقم سپاهان به ترتیب 63/0- ، 83/1، 79/1، 59/1 و 92/0 و بالاترین مقادیر بودند. اعمال کم آبیاری به میزان 40 درصد آبیاری کامل با دارا بودن برتری نسبی از لحاظ بهبود بهره وری آب مصرفی (آب آبیاری) بر دیگر تیمارها نیز برتری داشت. لذا در شرایط کم آبیاری بایستی از ارقامی استفاده شود که از تعداد پنجه بارور و تعداد سنبله در متر مربع بیشتری برخوردار باشند تا بتوانند جبران افت عملکرد در واحد سطح ناشی از اعمال کم آبیاری را بنمایند.