اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد اکوتیپ های زیره سبز (Cuminum cyminum L.)

زیره سبز یکی از مهمترین گیاهان دارویی است که بخش اعظمی از صادرات گیاهان دارویی در ایران را تشکیل می دهد. مطالعه حاضر به منظور بررسی اثرات تنش خشکی بر صفات مهم زراعی اکوتیپ های مختلف زیره مورد کشت در مناطق عمده زیره کاری کشور صورت گرفت. چهل و نه اکوتیپ مربوط به مناطق مختلف ایران در قالب طرح لاتیس ساده با دو تکرار در شرایط تنش خشکی و بدون تنش طی دو سال (1392-1393) کشت شد. صفات شامل تعداد چتر در گیاه، تعداد بذر در چتر، وزن هزاردانه، شاخص برداشت و عملکرد دانه اندازه گیری شدند. تجزیه واریانس مرکب تفاوت معنی دار بین ژنوتیپ ها، بین محیط ها و برهمکنش ژنوتیپ در محیط را نشان داد. کم آبیاری (رطوبت موجود در خاک برابر 30% ظرفیت زراعی) پس از مرحله گلدهی ارزش کلیه صفات را، البته به میزان متفاوت، کاهش داد. بیشترین اثر کاهشی مربوط به عملکرد دانه بود. به طور متوسط، تنش آبی عملکرد دانه را حدود 6/33 درصد کاهش داد. علاوه بر این، وزن 1000 دانه کمترین تاثیرپذیری را از شرایط محیطی (8/3 درصد) نشان داد. همچنین، براساس مقایسه میانگین ها، به ترتیب بیشترین و کمترین عملکرد دانه را در متوسط دو سال اکوتیپ بانه از خراسان شمالی در شرایط فاقد تنش (07/105 گرم در مترمربع) و اسفراین از خراسان شمالی در شرایط تنش آبی (53/20 گرم در مترمربع) نشان دادند. با توجه به مجموع صفات مورد بررسی، اکوتیپ های خراسان شمالی (بانه) و سمنان (شهمیرزاد) به عنوان اکوتیپ های منتخب برای تحقیقات بیشتر پیشنهاد می شوند.