بررسی توزیع جا به جایی بازوی 1RS چاودار در برخی ژنوتیپ های امید بخش و ارقام گندم دیم ایران با استفاده از نشانگرهای مولکولی

بازوی کوتاه کروموزوم 1RS چاودار (Secale cereal) حامل ژن های مقاومت به تنش های زنده و غیر زنده می باشد و منبع با ارزشی برای اصلاح گندم (Triticum aestivium) به شمار می رود. بازوی 1BL.1RS و 1AL.1RS به طور وسیعی در جهان در برنامه های اصلاحی گندم استفاده شده است. در این تحقیق جهت بررسی توزیع بازوی 1RS در 22 لاین امید بخش دیم کشور (19thERWYT)، هفت رقم گندم دیم، پنج رقم خارجی، رقم Kavkaz (کنترل مثبت 1BL.1RS )، رقم Tam 107 (کنترل مثبت 1AL.1RS) و رقم Chiness Spring (کنترل منفی 1BL.1RS و 1AL.1RS) از سه آغازگر اختصاصی چاودار (RyeR3/F3، O-SEC5/A و PAW161) استفاده شد. با استفاده از آغازگرهای RyeR3/F3 و PAW161 حضور بازوی 1RS در 86 درصد لاین امید بخش دیم کشور تائید شد، جهت تشخیص بین جا به جایی 1BL.1RS و 1AL.1RS از آغازگر O-SEC5/A استفاده شد که بر اساس استفاده از این آغازگر در هفت (31 درصد) لاین امید بخش دیم (19thErwyte-4، 5، 6، 7، 9، 20، 24) و دو (28 درصد) رقم تجاری دیم (رصد و ریژاو) جابه جایی 1BL.1RS مشاهده شد اما در هیچ کدام از لاین های امید بخش و ارقام تجاری دیم جابه جایی 1AL.1RS مشاهده نشد. نتایج این تحقیق استفاده موفقیت آمیز نشانگرهای اختصاصی چاودار را در شناسایی بازوی 1RS در ارقام گندم و توزیع بالای جابه جایی 1BL.1RS را در ژنوم ارقام گندم دیم ایران نشان داد که از این تنوع می توان به عنوان منبعی برای ایجاد جمعیت های جدید گندم استفاده کرد. برای بررسی اثر جابجایی 1RS بر روی صفات کیفی گندم صفات عدد زلنی، نشاسته، پروتئین و سختی اندازه گیری شدند. همبستگی این صفات با نشانگرهای مورد مطالعه با رگرسیون اینتر انجام شد که همبستگی بین این نشانگرها و صفات کیفی مشاهده نشد. با توجه به تاثیر منفی شناخته شده جا به جایی های چاودار در گندم بر روی صفات کیفی، عدم مشاهده همبستگی منفی بین نشانگرهای 1RS و صفات کیفی گندم در این مطالعه ممکن است به علت تجمع ژن های کیفی در ارقام اصلاح شده مورد مطالعه باشد.