اثربخشی برنامه ایمن سازی روانی بر کفایت اجتماعی و صفات شخصیت افراد با فلج مغزی

هدف اغلب کودکان و بزرگسالان با فلج مغزی، کفایت اجتماعی و ویژگی های شخصیتی مطلوبی ندارند. کفایت اجتماعی و ویژگی های شخصیتی نامناسب این افراد به مشکلات روان شناختی در همه ابعاد زندگی آن ها منجر می شود و تاثیر نامطلوبی بر تعامل هایشان می گذارد. این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی آموزش برنامه ایمن سازی روانی بر کفایت اجتماعی و صفات شخصیت افراد با فلج مغزی در شهر تهران انجام شده است.
روش بررسی پژوهش حاضر، یک مطالعه شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون پس آزمون و گروه کنترل بود. جامعه آماری این پژوهش را نوجوانان 12 تا 16 ساله با فلج مغزی تشکیل دادند که در سال تحصیلی 95-1394 مشغول به تحصیل بودند. برای انتخاب آزمودنی ها از روش نمونه گیری در دسترس استفاده شد که در این پژوهش 34 نوجوان با فلج مغزی شرکت داشتند. آن ها از لحاظ اقتصادی و اجتماعی در سطح متوسطی بودند. آزمودنی ها به صورت تصادفی به دو گروه 17 نفری تقسیم و در یک گروه آزمایش و یک گروه کنترل جایگزین شدند. گروه آزمایشی، آموزش برنامه ایمن سازی روانی را در 10 جلسه (هفته ای دو جلسه، هر جلسه 90 دقیقه) دریافت کردند؛ در حالی که به گروه کنترل این آموزش ارائه نشد. ابزار های استفاده شده در این پژوهش، پرسش نامه کفایت اجتماعی فلنر، لیس و فیلیپس و پرسش نامه صفات شخصیت کاستا و مک کری بود. اطلاعات جمع آوری شده از طریق میانگین، انحراف استاندارد و آزمون آماری تحلیل کوواریانس چندمتغیری با استفاده از نسخه 21 نرم افزار بسته آماری در علوم اجتماعی تجزیه وتحلیل شد.
یافته ها در ابتدا مفروضه های عادی بودن و همگنی واریانس کوواریانس متغیرها ارزیابی شد. آزمون کلموگروف اسمیرنوف حاکی از آن بود که همه متغیرها عادی هستند (05/0P>). آزمون باکس هم فرض همگنی واریانس کوواریانس را تایید کرد (28/0=P). بنابراین مفروضه های آزمون آماری تحلیل کوواریانس چندمتغیری برقرار است و می توان برای تجزیه وتحلیل داده ها از این آزمون آماری استفاده کرد. نتایج آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیری نشان داد که در مرحله بعد از مداخله، میانگین نمرات کفایت اجتماعی گروه آزمایش به طور معناداری بیشتر از گروه کنترل بود (001/0P<). همچنین، میانگین نمرات صفات شخصیت گروه آزمایش در خرده مقیاس های روان آزرده گرایی، برون گرایی، موافق بودن و با وجدان بودن معنادار بود (05/0P<). به بیان دیگر، آموزش برنامه ایمن سازی روانی بر این خرده مقیاس ها تاثیر معناداری داشت، ولی بر خرده مقیاس گشودگی به تجربه تاثیر معناداری نداشت یا اثر آن بر این خرده مقیاس معنادار نبود (05/0P>).
نتیجه گیری نتایج پژوهش حاضر حاکی از افزایش قابل توجه کفایت اجتماعی نوجوانان با فلج مغزی بود. همچنین تغییرات مطلوبی در ویژگی های شخصیتی این نوجوانان به وجود آمد. به بیان دیگر، میزان روان آزرده گرایی نوجوانان با فلج مغزی کاهش یافت و ویژگی های شخصیتی مثبت آن ها از جمله برون گرایی، موافق بودن و باوجدان بودن به نحو چشمگیری افزایش یافت. نتایج کلی این پژوهش نشان داد که آموزش برنامه ایمن سازی روانی باعث بهبود کفایت اجتماعی و صفات شخصیت افراد با فلج مغزی شد. بنابراین توجه به این برنامه ضروری است و برنامه ریزی برای ارائه آموزش ایمن سازی روانی به این گروه از افراد اهمیت ویژه ای دارد. فلج مغزی تمام جنبه های زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد. استفاده از برنامه های ایمن سازی روانی با نتایج موثر همراه بوده است. بنابراین ضرورت مداخلات آموزشی از جمله آموزش برنامه ایمن سازی روانی به خوبی احساس می شود. پژوهش های زیادی درباره اثربخشی آموزش برنامه ایمن سازی روانی بر کفایت اجتماعی و صفات شخصیت افراد عادی انجام شده است، در حالی که پژوهش های اندکی به بررسی تاثیر آموزش برنامه ایمن سازی روانی بر کفایت اجتماعی و صفات شخصیت افراد با فلج مغزی به طور هم زمان پرداخته اند. از آنجا که در مطالعه حاضر از روش آزمایشی استفاده شده است، باید در تعمیم نتایح احتیاط کرد. از محدودیت های دیگر این مطالعه، استفاده از پرسش نامه های خود گزارش دهی است. شاید افراد به دلیل اجتناب از برچسب یا مورد پذیرش جامعه واقع شدن نسبت به ارائه پاسخ درست و صادقانه احساس مسئولیت نکنند. پیشنهاد می شود آموزش برنامه ایمن سازی روانی که در آموزش نوجوانان با فلج مغزی بسیار مفید است، در مدرسه های ابتدایی و همچنین برای سایر دانش آموزان با نیازهای ویژه استفاده شود.