دسترسی جغرافیایی به آزمایشگاه های تشخیص پزشکی در شهرهای شیراز، همدان و شوشتر: مطالعه مبتنی بر سیستم اطلاعات جغرافیایی

توزیع عادلانه و دسترسی جغرافیایی به خدمات سلامت یکی از اهداف سیاستگذاران نظام سلامت است. در این راستا مطالعه ای تحت عنوان «طراحی مدل دسترسی جغرافیایی به مراکز آزمایشگاهی تشخیص پزشکی کشور ایران» در سال 1392 اجرا شد. مقاله حاضر به دستاوردهای استفاده از این مدل برای انتخاب مکان های استقرار آزمایشگاه های جدید تشخیص پزشکی در شهرهای شیراز، همدان و شوشتر پرداخته است.
واحدهای تحت مطالعه شامل آزمایشگاه های تشخیص پزشکی مستقل (خارج از بیمارستان و درمانگاه) در داخل شهر بودند. تحلیل داده ها توسط تحلیل فضایی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی با نرم افزار ArcGIS انجام شد.
طبق مدل دسترسی جغرافیایی، مکان زمین های بسیار مطلوب و مطلوب جهت استقرار آزمایشگاه های جدید در شهر های شیراز و همدان و شوشتر تعیین شدند. در زمان مطالعه حاضر، شهر شیراز دارای 64 آزمایشگاه مستقل بوده و امکان احداث حدود 241 آزمایشگاه جدید در شهر وجود داشت. مساحت زمین های بسیار مطلوب و مطلوب 22661 متر مربع برآورد شد که ظرفیت پذیرش حدود 120 آزمایشگاه جدید را در مکان های مناسب مقدور می نماید. بنابراین فقط 120 آزمایشگاه از 241 آزمایشگاه مورد نیاز شهر شیراز می توانند (در راستای توسعه افقی شهر) در این مکان ها مستقر شوند. شهر همدان دارای 24 آزمایشگاه مستقل بوده و امکان احداث حدود 143 آزمایشگاه جدید در شهر وجود داشت. مساحت زمین های بسیار مطلوب و مطلوب جهت استقرار آزمایشگاه های جدید در شهر همدان 130700 مترمربع برآورد شد که استقرار تمامی 143 آزمایشگاه مورد نیاز شهر را در این مکان های مناسب امکانپذیر می کند. شهر شوشتر در زمان مطالعه حاضر، دارای 3 آزمایشگاه مستقل بوده و امکان احداث حدود 9 آزمایشگاه جدید در شهر وجود داشت. مساحت زمین های بسیار مطلوب و مطلوب جهت استقرار آزمایشگاه های جدید در شهر شوشتر 36800 مترمربع برآورد شد که امکان استقرار تمامی 9 آزمایشگاه مورد نیاز شهر را در این مکان های مناسب مقدور می کند.
استفاده از مدل دسترسی جغرافیایی می تواند مکان یابی آزمایشگاه های جدید تشخیص پزشکی را در بسیاری از شهرهای کشور ممکن نماید. نتایج مکان یابی باید توسط بازدیدهای میدانی با واقعیات شهر انطباق یابد.