مطالعه فرم و موقعیت های کاربرد اژدها در قالی های صفویه

در تاریخ فرش بافی ایران می توان از دوره صفویه به عنوان عصر طلایی این هنر در کنار سایر هنرها نام برد. یکی از دلایل شهرت این فرش ها ،ویژگی های طرح و نقش آن ها می باشد. طرح های قالی از خلاقیت و نبوغ هنرمندان این عصر حکایت می کند و نقش های به کار رفته نشانی از مهارت و هنرمندی طراحان آن دوره دارد. در قالی های این دوره نقوش متنوعی از قبیل : نقوش گیاهی، حیوانی و انسانی به کار رفته اند که هر کدام از این نقوش معانی و مفاهیم متنوعی را در بر می گیرد. اژدها یکی از عناصر حیوانی به کار رفته در قالی های دوره صفوی است که در فرم های متنوع به کرات در قالی های این دوره استفاده شده است .
مقاله حاضر در نظر دارد به روش تحلیلی و توصیفی به بررسی معانی نمادین اژدها و فرم های این نگاره در ترکیب بندی قالی های دوره صفوی بپردازد .همچنین با استفاده از منابع کتابخانه ای ، تصاویر قالی های دوره صفوی موجود بررسی و بعد از جداسازی نگاره اژدها درآنها ، موقعیت و فرم های آن مورد ارزیابی قرار گرفته است.
بررسی ها نشان می دهد بیشترین حضور حیوانات افسانه ای در قالی های صفوی متعلق به اژدهاست و در اغلب موارد این نگاره در تقابل با سیمرغ قرار دارد و نه در جدال با او. تنوع طرح های اژدها به گونه ای است که امکان استفاده از آن در کلیه بخش های قالی ها وجود دارد ولی جایگاه این جانور اسطوره ای بیشتر در حاشیه و متن قالی های مذکور به صورت مکرر بوده و کمتر در ترنج مرکزی به کار رفته است.