بررسی تاثیر گیاه پوششی چاودار زمستانه (Secale cereale L.) بر تراکم و زیست توده علف های هرز و عملکرد ذرت علوفه ای (Zea mays L.)

امروزه استفاده از گیاهان پوششی به وسیله کشاورزان از طریق کاهش کاربرد علفکش، بهبود شرایط خاک و افزایش عملکرد گیاه زراعی دارای توجیه اقتصادی می باشد. در بین گیاهان مختلف، چاودار به دلیل تولید زیست توده متراکم و داشتن ترکیبات دگرآسیبی (آللوپاتیک)، یکی از مناسب ترین گیاهان برای کاشت به عنوان گیاه پوششی می باشد. این آزمایش با هدف تعیین بهترین تراکم کاشت چاودار و زمان کاشت آن، برای کاهش و یا مهار علف های هرز کشتزارهای ذرت علوفه ای اجرا شد.
آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل انجام شد. عامل اول چهار تاریخ کاشت چاودار به فاصله زمانی 15 روز شامل (25 فروردین، 10 اردیبهشت، 25 اردیبهشت و 10 خرداد) و عامل دوم تراکم های مختلف کاشت چاودار شامل (صفر، 80، 120 و 160 کیلوگرم در هکتار) بودند. برای بررسی تاثیر گیاه پوششی چاودار بر تراکم و زیست توده علف های هرز، دو مرحله نمونه برداری از علف های هرز انجام گرفت. نخستین مرحله نمونه برداری در مرحله هشت برگی ذرت و مرحله دوم نمونه برداری یک هفته پیش از ظهورگل تاجی ذرت با استفاده از چهارچوب (کادر)های 5/0× 5/0 متر انجام شد. همچنین صفات وزن تر بلال، وزن تر ساقه، طول بلال، قطر بلال، قطر ساقه و عملکرد علوفه تر ذرت اندازه گیری شدند.
نتایج و بحث: نتایج نشان داد تراکم و زیست توده علف های هرز تحت تاثیر اثرهای اصلی و متقابل تراکم کاشت × تاریخ کاشت گیاه پوششی چاودار قرار گرفت. در این آزمایشی چاودار به علت پوشش مناسب زمین به علت پنجه زنی و خاصیت دگرآسیبی (آللوپاتی) بیشتر در تراکم کاشت زیاد، قادر به مهار رشد علف های هرز شد. به طور کلی تاریخ کشت اول چاودار (یک ماه پیش از کاشت گیاه زراعی ذرت) بیشترین تاثیر را در کاهش تراکم و زیست توده خشک علف های هرز داشته و تاریخ کشت های دوم، سوم و چهارم از لحاظ کنترل علف هرز به ترتیب در مرتبه های بعدی قرار گرفتند. نتایج به دست آمده نشان که تاریخ کاشت 25 فروردین × تراکم 160 کیلوگرم چاودار، تراکم کل علف های هرز یک ساله و چندساله را به ترتیب 89، 83 و زیست توده خشک آنها را به ترتیب 93 و 92 درصد کاهش داد. در کشت بهاره چاودار بدلیل عدم رفع نیاز ورنالیزاسیون این گیاه نمی تواند بذر تولید کند و خود بخود در عرض چند ماه در بسیاری از مناطق از بین رفته و کنترل مناسب علف های هرز را فراهم می کند. کنترل علف های هرز توسط چاودار موجب افزایش توان رقابتی ذرت و رشد بیشتر و افزایش عملکرد علوفه تر و صفات وزن تر بلال، وزن تر ساقه، طول بلال، قطر بلال و قطر ساقه ذرت شد. نتایج مقایسه میانگین اثرهای متقابل نشان داد که بیشترین عملکرد علوفه و وز ن تر بلال از تاریخ کاشت 25 اردیبهشت × تراکم کاشت 160 کیلوگرم مشاهده شد. برای صفات قطر ساقه و بلال، تاریخ کاشت 25 اردیبهشت × تراکم کاشت 80 کیلوگرم چاودار بیشترین میزان را به خود اختصاص دادند. در حالی که تاریخ کاشت 25 اردیبهشت × تراکم کاشت 120 کیلوگرم چاودار بیشترین میزان طول بلال و وزن تر ساقه را به خود اختصاص داد. در بیشترین تراکم کاشت چاودار (160 کیلوگرم)، به احتمال به خاطر رقابت بیشتر چاودار با گیاه ذرت، کاهش قابلیت دسترسی گیاه ذرت به نیتروژن، آزاد سازی مواد دگرآسیبی و خنک تر شدن خاک، کاهش محسوسی در اجزای عملکرد ذرت مشاهده شد ولی با تلفیق با تاریخ کاشت مناسب (25 اردیبهشت) ضمن کنترل بیشتر علف های هرز درنهایت عملکرد ذرت مطلوبی به دست آمد. کاهش رشد گیاهان زراعی در اثر پسماندهای گیاهان پوششی، به ویژه غلات دانه ریز، با کاهش قابلیت دسترسی به نیتروژن، آزاد سازی مواد سمی و کاهش دمای خاک ارتباط دارد.
به طور کلی در صورت تلفیق تراکم کاشت با تاریخ کاشت مناسب، استفاده از گیاهان پوششی به ویژه چاودار گزینه مناسبی برای کنترل علف های هرز ذرت می باشد.