طبقه بندی و تحلیل کاربردی معماری صخره ای در دامنه کوه آتش فشانی سهند در شمال غرب ایران

معماری صخره ای فضای ساخته شده به وسیله حفاری در بدنه های طبیعی کوه و در بستر زمین بدون استفاده از مصالح ساختمانی است که در نقاط مختلف کشور در طی قرون متمادی به صورت بومی شکل گرفته است. دامنه کوه آتش فشانی سهند در استان آذربایجان شرقی یکی از مناطق مستعد برای این گونه معماری است که این تحقیق با هدف شناسایی، معرفی و گونه شناسی آن انجام گرفته است. در کنار مطالعات اسناد، از روش میدانی جهت ثبت و ضبط و توضیح وضعیت کنونی، و از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) برای شناخت الگوی توزیع معماری صخره ای دامنه کوه سهند استفاده گردید. نتایج بررسی های انجام شده حاکی از شناسایی تعداد 113 نمونه معماری صخره ای در دامنه سهند است که در محدوده شهرستان های استان آذربایجان شرقی (تبریز، آذرشهر، عجب شیر، بناب، مراغه، هشترود و بستان آباد) به انجام رسیده است. معماری های صخره ای فوق از منظر ریخت شناسی در قالب های سطحی، زیرسطحی و ترکیبی (همراه با مداخلات جدید) قابل دسته بندی هستند. همچنین از لحاظ گونه شناسی و تقسیم بندی کاربری دارای استفاده های مختلفی است، از جمله: الف) معماری مسکونی و استقراری، ب) معماری آیینی و مذهبی، ج) معماری استحفاظی، د) معماری در قالب ابنیه عمومی و عام المنفعه، ه) بناهای متفرقه. هم اکنون بسیاری از این آثار دچار ویرانی شده و کاربری اولیه خود را از دست داده اند و یا دچار تغییر کاربردی گردیده اند.