تاویلات عرفانی در آثار جامی براساس نظریه تجلی در عرفان نظری

تاویل از جمله علوم مهم در فهم معنای باطنی آیات قرآن و احادیث است. ازجمله عارفانی که به این موضوع توجه ویژه نشان داده، جامی است. تاویلات جامی از آیات قرآن و احادث نبوی، بسیار قابل توجه است. وی در توضیح معانی باطنی آیات و روایات از ژرف ترین اندیشه های عرفان نظری، سود برده است. نمود این مسئله در تاویلات قرآنی او شامل: تاویل جنت به ذات، ارض به حقایق اعیان، سماوات به اسما و صفات و نجم به انوار منعکسه از حقیقت محمدی است. وفور اصطلاحات مربوط به عرفان نظری، نشان دهنده تسلط جامی بر این علم ژرف و عمیق است.
جامی در تاویل احادیث نبوی نیز از خود نبوغ و ابتکاری ویژه نشان داده است. در پژوهش حاضر، همه آثار منظوم و منثور جامی مورد بررسی قرار گرفته و پس از احصا و بررسی دقیق تاویلات عرفانی او- با رویکردی ویژه به عرفان نظری- به مقایسه و سنجش تاویل های قرآنی او با چند تفسیر مهم عرفانی پیش از جامی و همچنین مقایسه تاویلات او از احادیث نبوی با چند متن مهم عرفانی ادبیات فارسی پرداخته شده است. سپس تشابهات و تفاوت های این متون بررسی شده است.