کرکنس داغ، کلنی مادی یا شهری فریگی؟

کرکنس داغ یکی از شناخته شده ترین سایتهای عصر آهن آناتولی است که در مرکز ترکیه امروزی قرار گرفته است. چندین فصل فعالیت باستان شناختی انجام شده در این مکان منجر به شناخت شهری عظیم با ابعاد استثنایی 5 /2 ک.م. مربع و محصور با دیوارهای دفاعی سنگی با طول هفت کیلومتر و هفت دروازه شد که در درونش بناهایی متعدد و با کاربری های متنوع،‏ اعم از مجموعه های عمومی چون کاخ با دروازه یادمانی،‏ کتیبه،‏ نقش برجسته و پیکره ها،‏ ساختارها و فضاهایی با کارکردهای مذهبی،‏ مسکونی،‏ نظامی،‏ تفریحی تجاری و منبع آب وجود دارد. در مقاله ی حاضر،‏ پس از معرفی سایت و بیان آثار و ویژگی های آن،‏ بر اساس داده های باستان شناختی،‏ تاریخ هنری،‏ تاریخی و زبان شناختی،‏ سعی در بازشناسی هویت اصلی این مکان شده است. بر این اساس،‏ پس از مرور انتقادی نظرات مطرح شده پیشین در این ارتباط،‏ پیشنهاد می شود که این شهر در مقیاسی سلطنتی،‏ به عنوان مرکزی منطقه ای،‏ احتمالا پتریای مورد اشاره ی هرودوت است که در حدود 545 پ.م. توسط لیدیایی هایی که فکر گسترش حکومتشان را در سر داشته اند،‏ ویران شد. این واقعه در غالب شواهد به دست آمده از کاوش سایت که مبنی بر آتشسوزی بسیار گسترده عمدی،‏ تاراج و تخریب ساختارها بوده اند،‏ مشاهده شده است. این زمانی بود که تنها چیزی در حدود نیم قرن از زمان بنیانگذاری شهر،‏ گذشته بوده است. مطابق با شواهد باستان شناختی و زبان شناختی،‏ اواخر سده هفتم و اوایل سده ششم پ.م.،‏ محتملترین تاریخ برای کرکنس داغ محسوب می شود. از سوی دیگر،‏ برخلاف نظر سامرز که بنیانگذاران و ساکنان این شهر را نخبگان مادی غیر بومی می داند،‏ استدلال می شود که داده ای برای این انتساب در دست نیست. گرچه که با توجه به مدارک تاریخی،‏ می توان حضور آنها را در این مکان برای دوره ای بین گسترش مرز حکومت ماد تا هالیس تا زمان ویرانی این شهر به دست لیدیایی ها مفروض دانست. در مقابل شواهد باستان شناختی و زبان شناختی،‏ گواه فریگی بودن سازندگان این شهر هستند که برای احیای حکومتشان،‏ کرکنس را جایگزین گوردیون پیشین کردند.