سغد، حلقه اتصال چین با ایران پیش از اسلام

ایران و چین همواره به عنوان دو تمدن کهن مطرح بوده اند و آنچه میان آنها گذشته، در تاریخ های رسمی چین ضبط شده است. نگارنده برخی منابع چینی مربوط به پیش از اسلام را بررسی خواهد کرد و از این بررسی ها روشن خواهد شد که سغدیان در پیوند این دو تمدن کهن نقشی مهم ایفاء کرده اند. در همین راستا، برخی پژوهشگران معتقدند که نخستین اخبار را درباره ایران ساسانی، سغدیان از طریق راه های خشکی به چین رساند هاند. همچنین از آگاهی هایی که منابع چینی در دوران ساسانی به دست داده اند، این گونه برمی آید که گویا ایران پیش از اسلام، سرزمینی بودایی بوده؛ اما می دانیم که زرتشتی گری دین غالب آن دوران بوده است و گرچه منابع چینی به آن اشاره کرده اند، اما بسیار سطحی است. بنابراین آگاهی هایی از این دست، باید از مناطق شرقی تر تمدن بزرگ ایرانی (مانند سغد) به دست چینیان رسیده باشد؛ مناطقی که به سبب دور بودن از مرکز اداری- سیاسی ایران و نیز ویژگی بازرگانی خود، آمیزه ای از ادیان دوران باشد و دست کم از لحاظ دادوستد فرهنگی و تجاری موقعیتی ممتاز داشته باشد.