فرایند چیرگی شیطان بر انسان با رویکرد تربیتی در قرآن و حدیث

در روند تکامل و تربیت انسان، تهدید هایی چالش برانگیز وجود دارد، که خاستگاه آنها شیطان است. او، دشمن قسم خورده و پیوسته در کمین انسان است، تا او را از هدف باز دارد. رهایی از شیطان، دشوار و پس از چیرگی، بسیار دشوارتر است. نجات از دست شیطان، مستلزم مبارزه با فرایند چیرگی و خنثی سازی آن است، که بایستی آن را شناخت. مسئله ی مهم، تبیین چگونگی تسلط شیطان است. پژوهش پیش رو، با روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی فرایند مزبور از منظر قرآن و حدیث می پردازد. انتباه جدی افراد به وجود شیطان، ارتقاء باور به آن، شناخت شگرد های دام گذاری و شناخت فرایند دفع و رفع چیرگی، آشنایی با راهکارهای پیروزی بر او، از اهداف مهم پژوهش حاضر است. پس از طرح مسئله، چگونگی چیرگی شیطان از راه نفوذ در عواطف و احساسات بررسی می شود، سپس نحوه چیرگی وی، از طریق نفوذ در ادراک بیان می گردد. شیطان در آغاز، هیچ تسلطی بر انسان ندارد. تنها ابزارش وسوسه است. فرایندچیرگی اش، تدریجی و با ترفند وعده دادن، ترساندن، ناامید ساختن، غمگین کردن، دلسوز نمایی، آراستن گناهان و... است. او تلاش می کند، با به کارگیری ابزار ادراکی، به تدبیر باطن فرد بپردازد. اگر، عقل انسان در اختیارش باشد و بر اساس دستورهای آن عمل کند، به دام نمی افتد؛ از این رو، شیطان می کوشد، عقل را در اختیار بگیرد و آن را تضعیف کند. او، پیوسته، آدمی را به انجام هرچه بیشتر گناه تشویق می کند. انجام گناه و تکرار آن، به مرور، قوه ی عاقله را به اسارت هوای نفس درمی آورد. افزایش گناهان، باعث افزونی چیرگی اوست، به گونه ای که، تمام وجود انسان، ابزار شیطان می شود.