مروری بر مطالعات الیمایی

ایران اشکانی، دارای ساختاری ملوک الطوایفی بود و خاندان های حکومت گر کوچک و بزرگ به ایفای نقش می پرداختند. الیمایی ها پس از بسط قدرت سلوکیان در ایران، در نواحی شمالی خوزستان و ناحیه ی کوهستانی زاگرس جنوبی، حکومتی محلی تشکیل داده و تا ظهور ساسانیان حکمرانی کردند. در گزارش های نویسندگان یونانی و رومی، به منطقه ی الیمایی اشاره شده است. بیش از یک صد سال از مطالعات علمی در این حوزه می گذرد، اما هنوز به درستی نمی دانیم که محدوده ی دقیق الیمایی کجاست؟ همچنین اطلاعات تاریخی ما در این حوزه پراکنده است. از جمله سوالات مهم براساس متون تاریخی، ثروت سرشار معابد است؛ چنان که آنتیوخوس سوم در 187 ق.م. پس از شکست در مغنیسیه، برای تامین جریمه های روم، مجبور حمله به یکی از این معابد شد. سکه شناسی، ارائه ی گاهنگاری، انتخاب عنوان کامناسکیر و بررسی دلایل اقتدار شاهان الیمایی، از دیگر سوالات اساسی این نوشته است. الیمایی مرکز اصلی هنر عصر اشکانی، با جای دادن آثار تصویری و نقوش برجسته ی متعدد، منبع الهام سلسله ی بعدی در پارس، یعنی ساسانیان است. فعالیت های تجاری آنان محدود نبوده، بلکه کشف سکه هایی در نواحی شمالی عربستان، نشانگر نقش اقتصادی مهم آن هاست. عمده ی آثاریادمانی دوره ی اشکانی در حیطه ی فرهنگی الیمایی قرار دارند که مورد تقلید و تحسین حکومت های بعدی قرار گرفت. در مجموع، میراث هنر پارتی و سپس ساسانی را می توان در صحنه های اعطای مقام، نبرد تن به تن سوار بر اسب و به ویژه تمام رخ نمایی -که به عنوان یکی از دستاوردهای اصلی فرهنگ پارتی شناخته می شود- را در ابتدا می باید در هنر الیمایی جستجو نمود.