فرهنگ دالما در دشت همدان بخشی از نتایج کاوش لایه شناختی تپه تازه کند در همدان

پژوهش های میدانی زیادی وجود آثار دالمایی را در مناطق گسترده ای از شمال غرب ایران، زاگرس مرکزی و شمال بین النهرین نشان می دهد؛ در این میان، منطقه ی همدان با وجود این که همواره بخشی از این گستره به شمار می رود، به عنوان یک مرکز شایان توجه در دوران تاریخی، کمتر مورد توجه باستان شناسان پیش از تاریخی قرار گرفته است. با شناسایی و مطالعه ی تپه ی تخریب شده ی «تازه کند» (حسام آباد) در روستایی به همین نام، طی یک پروژه ی لایه شناختی با پنج گمانه ی آزمایشی و همچنین سایر محوطه های دالمایی شناسایی شده در دشت همدان و غنای یافته های سفالی آن ، حضور پررنگ فرهنگ دالما در این منطقه کاملا مشهود است. این فرهنگ که در فازهای متاخر بیشتر به شکل ادغام با سبک های محلی دیده می شود؛ در تپه ی تازه کند نیز همین شیوه با رویکرد یکجانشینی طولانی به چشم می خورد. پیکره ی اصلی این محوطه، شامل آثاری از دوران مس و سنگ میانی است که دربردارنده ی فازهای متمایز گودین X ،IX است که لایه های فوقانی آن، شامل انباشت ها و پرشدگی هایی است که تلفیقی از سفال های منقوش سه گابی و دالما است. در فاز آغازین، یعنی فاز دالما علاوه بر نهشته ها و دورریزها و سفالینه های شاخص از جمله سفال هایی با نقش نیشگونی، بقایای دیواری خشتی نیز شناسایی شد. وجود این محوطه در دشت همدان به همراه سایر محوطه های شناسایی شده در این دشت، می تواند یک چشم انداز فرهنگی از فرهنگ دالما در همدان تعریف کند. در این مقاله، سعی شده تا با ارائه ی بخشی از نتایج کاوش در این محوطه و اشاره ای به سایر محوطه های دالمایی شناسایی شده در همدان، پراکندگی فرهنگ دالما در این دشت ها مورد مطالعه قرارگیرد؛ چراکه این دشت های کوچک و نسبتا مسطح در کرانه های الوند، همواره مورد توجه کانون های جمعیتی دوران روستانشینی بوده و با توجه به ساختار زیست محیطی آن در شکل گیری استقرارهای نیمه دائم فرهنگ دالما موثر بوده است.