مطالعه تطبیقی نگره های قدیم و جدید درباره نظم واژگانی

دستوریان هر زبان ضمن بیان قواعد دستوری، چینش خاصی از اجزای جمله نیز ارائه می دهند که گویش وران آن را چینش شناخته شده جمله می دانند. این چینش از اولین چیزهایی است که زبان آموزان به هنگام فراگیری زبان دوم به آموزش آن نیازمندند و با مراجعه به کتاب های دستوری هر زبانی به راحتی می توان به آن دست یافت. آموختن زبان عربی نیز از این امر مستثنا نیست. دستوریان زبان عربی از ابتدا به موضوع چینش اجزای کلام توجه داشته اند، اما عنوان خاصی به آن نداده اند؛ گرچه با اندک تسامحی می توان گفت با الهام از «نظریه نظم» عبدالقاهر جرجانی است که امروزه آن را با عنوان «نظم کلام» می شناسند. زبان شناسان معاصر نیز به موضوع چینش واژگان توجه نشان داده و از آن با عنوان آرایش واژگان یاد می کنند که مراد ترتیب توالی کلمات در واحدهای بزرگ تر زبانی است. این مقاله با رویکردی تحلیلی تطبیقی به مقایسه آراء زبان شناسان معاصر و زبان شناسان کلاسیک عربی در این زمینه می پردازد. اثبات همانندی هایی بین نظریه نظم و موضوع آرایش واژگان، جامعیت نظریه جرجانی در موضوع نظم کلام و توجه او به همه جنبه های دستوری و معنایی و زیبایی شناختی آن برخلاف نظریات زبان شناسان معاصر، و تبیین تفاوت جرجانی و زبان شناسان معاصر در تقسیم بندی انواع آرایش واژگان از جمله نتایج این پژوهش است.