معرفی منظومه طبی «جامع الفوائد»

طب سنتی ایران با ریشه ای کهن، دانشی آمیخته از هنر و فراست است. یکی از ویژگی های پزشکی ایران، استفاده از شعر برای یادگیری سریع و انتقال آسان مفاهیم پزشکی به مردم عامه می باشد. در این راستا تاریخ پزشکی ایران از پزشکان برجسته ای از جمله حکیم یوسف بن محمد بن یوسف هروی حکایت دارد که کتب طبی منظومی را تدوین نموده‏اند. اغلب آثار طبی او به زبان شعر است. یکی از آثار طبی مهم این حکیم برجسته، منظومه «جامع الفوائد» است.
در این مطالعه مروری کیفی جامعه مورد مطالعه، منظومه های طبی فارسی حکیم یوسفی هروی و نمونه مطالعه منظومه «جامع الفوائد» است که پس از رویت و استخراج ویژگی های آن به تحلیل محتوایی منظومه پرداخته شده است.
منظومه طبی «جامع الفوائد» از جمله پرشمارترین نسخه های خطی بعد از قرن دهم هجری قمری است که از لحاظ اهمیت، اختصار، سادگی، مورد توجه مخاطبان بوده است. از ویژگی های برجسته آن می توان به انتقال مفاهیم پزشکی به صورت موجز و معرفی یکصد و هفتاد و هفت بیماری عضوی شامل: بیماری های سر، اعصاب و روان، چشم، گوش و حلق و بینی، زبان و لثه و دندان، ریه، قلب، معده، کبد، روده، مثانه، دیابت، بیماری های زنان و مردان، دردهای مفصلی و امراض عمومی بدن، مانند تب ها، اورام و غدد، بیماری های پوست، و مو، بیماری های ناشی از گزش جانوران و بیان معالجات آن ها اشاره نمود. با بررسی های انجام شده در سایر کتب طبی منظوم فارسی بعد از قرن دهم هجری، این منظومه بیماری با عنوان ذیابیطیس ذکر نموده است.
تبیین منظومه های طبی فارسی، راهی برای معرفی و مستندسازی آن ها است که کماکان باید برای این سرمایه های علمی انجام بگیرد. همچنین برای فهم درست مفاهیم و مطالب متون طبی که پیش نیاز هر نوع تصحیح، پژوهش، و نگارشی است می توان به متون منظوم فارسی پزشکی توجه نمود.