بررسی استراتژی های مبارزه و مقاومت فرهنگی گروه های اجتماعی فرودست در برابر سیاست های فرهنگی اقتدارگرایانه حکومت پهلوی: با تاکید بر مفهوم هراس اخلاقی

ادوار پهلوی اول و دوم (1304-1357) مصادف با تشکل تاریخی اولین دولت های مدرن در ایران است که به صورت گسترده در حوزه های فرهنگی گوناگون از طریق اتخاذ سیاست های فرهنگی دخالت کرده اند. این سیاست ها در جهت فرایند ملت سازی بر ایدئولوژی های متعددی تنیده و در این راستا تعادل تاریخی ساخت فرهنگی در ایران را بر هم زده اند. موضوع محوری مقاله حاضر، تبیین چرایی شکست سیاست های فرهنگی دولت پهلوی و برآمدن گفتمان تازه ای از فرهنگ ایرانی توسط گروه های اجتماعی غیر مسلط در آن دوران است که درنهایت به پیروزی انقلاب 1357 انجامید. برای بررسی موضوع و سنجش این سیاست ها چارچوب مفهومی متشکل از آراء جان بری درباره «جوامع چند فرهنگی» و آراء بن-یهودا و گود درباره «هراس اخلاقی» برساخته شده و یافته های پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی اسناد و تحلیل تاریخی به دست آمده اند. یافته های پژوهش نشان داد که دولت پهلوی به عنوان گروه مسلط، ایدئولوژی مدرن-ناسیونالیست باستانی را در راستای ادغام سایر گروه های فرهنگی عرضه کرده و در کنار آن از انواع استراتژی های جداسازی و محرومیت جهت یکسان سازی فرهنگ ایرانی بهره برده اند. در مقابل فرهنگ های غیرمسلط راه های گوناگونی ازجمله پذیرش ادغام، مقابله خشونت آمیز، انزوا، ایجاد هراس اخلاقی و احیاء عناصر فرهنگی خود را برگزیده و درنهایت به رهبری نخبگان فکری، هنری و مذهبی، با یکدیگر متحد شده و از طریق احیاء فرهنگ بومی و ایجاد «غرب هراسی» و «حکومت هراسی» فرهنگ مسلط را به حاشیه رانده و جای آن را گرفته اند.